Cô gái Thái đưa thổ cẩm ra thế giới

Bản Hoa Tiến với gần 300 ngôi nhà sàn cổ, là nơi mà nghệ thuật dệt thổ cẩm không chỉ là nghề truyền thống mà còn là phần của cuộc sống hàng ngày. Các bàn tay tài năng của những nghệ nhân Thái, trong những ngôi nhà sàn, tạo ra những tác phẩm thổ cẩm độc đáo với đầy đủ sự khéo léo và kỹ thuật.

Với hơn 30 năm trong nghề, nghệ nhân Sầm Thị Bích và đội ngũ nghệ nhân dệt thổ cẩm của mình đã tạo ra nhiều tác phẩm độc đáo. Bà đã được vinh danh trong nhiều cuộc thi và nhận được giấy chứng nhận danh hiệu thợ giỏi và nghệ nhân. Năm 2019, các sản phẩm của HTX làng nghề thổ cẩm Hoa Tiến đã đạt chuẩn 4 sao OCOP.

Để lưu giữ và chia sẻ với du khách về vẻ đẹp và giá trị văn hóa của nghề dệt thổ cẩm, bản Hoa Tiến đã xây dựng một bảo tàng mang tên Pỉ Noọng. Bảo tàng này lưu giữ hàng trăm hiện vật quý và độc đáo, trong đó có bộ váy áo truyền thống của người Thái lưu truyền suốt hơn 120 năm qua. Bộ váy áo này, từ lụa tơ tằm, vẫn giữ nguyên vẻ đẹp và họa tiết đặc trưng của người Thái, làm say đắm mọi du khách đặt chân đến đây.

Những sản phẩm thổ cẩm từ bàn tay tài năng của nghệ nhân Sầm Thị Tình không chỉ giới hạn ở những chiếc ví, thú bông, khăn choàng mà còn mở rộng ra các mảng khác như dép thổ cẩm, vỏ gối, gấu bông... Sự sáng tạo không ngừng, việc học hỏi và thiết kế mẫu mã mới đã giúp nghệ nhân Sầm Thị Tình nâng cao giá trị của sản phẩm thổ cẩm Hoa Tiến. Với sự tỉ mỉ và khéo léo, cô đã biến những sợi vải vụn thành những sản phẩm tinh tế, phù hợp với nhu cầu thị trường.

Nghệ nhân Sầm Thị Tình cho biết, nét độc đáo của thổ cẩm Hoa Tiến là đều được làm thủ công bởi các nghệ nhân, bà con dân tộc Thái trong bản Hoa Tiến. Từ ươm tơ, xe sợi, dệt lụa, thậm chí nhuộm vải, các công đoạn đều được thực hiện hoàn toàn thủ công. Bà con ở đây sử dụng nguyên liệu tự nhiên từ cây, củ, quả trong vườn và rừng để chế thuốc nhuộm màu. Hiện nay, Hoa Tiến đã chế được 52 màu để nhuộm cho nhiều chất liệu khác nhau như vải tằm thô, lụa, vải bông, vải linen.

Bên cạnh đó, người Thái ở Hoa Tiến duy trì kỹ thuật dệt - nhuộm với độ tỉ mỉ và hoàn thiện cao, điển hình là kỹ thuật dệt ikat tạo ra những hoa văn độc đáo trên các tấm vải, khăn. Sản phẩm của Hoa Tiến đặc trưng với vải thô nhất định từ chất liệu, đường thêu chắc chắn, màu nhuộm tự nhiên đa dạng, bền đẹp với thời gian.

Đặt mục tiêu đưa sản phẩm thổ cẩm Hoa Tiến ra khỏi vùng cao xa xôi vươn ra thế giới, nghệ nhân Sầm Thị Tình đã phải vượt qua không ít khó khăn. Chị chia sẻ: “Đó là những trở ngại khi tiếp cận thị trường, làm thế nào để ngày càng nhiều người biết tới sản phẩm thổ cẩm. Rồi những khó khăn về đầu tư trang thiết bị để phục vụ việc tạo ra sản phẩm hoàn thiện; trăn trở tìm đầu ra cho sản phẩm đảm bảo ổn định; thách thức khi tiếp cận với khách nước ngoài”.

Chừng ấy khó khăn không làm cô gái Thái nản lòng. Không chỉ tiếp thu nền văn hóa đặc sắc của người Thái, nghệ nhân Sầm Thị Tình còn nắm vững các kỹ thuật thêu dệt, khi có thời gian, mình cũng luôn học hỏi và tìm tòi để ứng dụng thật nhiều các mẫu hoa văn thổ cẩm, hay các kỹ thuật dệt và nhuộm thực vật truyền thống của dân tộc Thái vào các sản phẩm tại Hoa Tiến Brocade nên khi giới thiệu về sản phẩm, cô dễ dàng chuyển tải tới khách hàng một cách dễ hiểu, hấp dẫn. Xác định đấy cũng chính là thế mạnh của bản thân cần khai thác để tạo điểm khác biệt, thu hút và giữ chân khách hàng.

Hiện nay, sản phẩm thổ cẩm Hoa Tiến đã có mặt ở nhiều thành phố lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Hạ Long... và được xuất khẩu ra nhiều quốc gia như Pháp, Đức, Nhật, Lào... Sự nỗ lực không ngừng nghỉ cùng với sự ủng hộ và ghi nhận của các tổ chức trong và ngoài nước, đã giúp Hoa Tien Brocade không ngừng phát triển, góp phần giữ gìn và phát triển những giá trị truyền thống của Nghệ An nói riêng và Việt Nam nói chung.

Các sản phẩm thủ công hiện nay đóng vai trò rất quan trọng cho việc lưu giữ, bảo tồn và phát triển bản sắc văn hóa của các dân tộc, đặc biệt là dân tộc thiểu số. Nó thể hiện được tay nghề cao của những người nghệ nhân, mồ hôi và công sức của họ trong từng sản phẩm được làm rất tỉ mỉ, cầu kỳ. Đồng thời, những sản phẩm thủ công không được sản xuất đại trà, do nó cần phải có thời gian dài mới có thể hoàn thành, nên chúng mang giá trị rất đặc biệt.

Cá nhân mình cho rằng thổ cẩm cần được các nhà thiết kế thời trang ứng dụng nhiều hơn, có thể vào những bộ trang phục thường ngày. Mọi người cũng nên trân trọng những sản phẩm thủ công hơn để lan toả những giá trị văn hoá của hoa văn thổ cẩm nói chung và thủ công nói riêng, đồng thời ủng hộ công sức của các bà con dân tộc thiểu số ở Việt Nam - Nghệ nhân Sầm Thị Tình chia sẻ.