Trang phục dân tộc Dao Thanh Phán tựa như một tác phẩm nghệ thuật rực rỡ sắc đỏ

Các cô gái dân tộc Dao Thanh Phán của Trung tâm Truyền thông và văn hóa huyện Bình Liêu (Quảng Ninh) giới thiệu về các hoạt động du lịch tại Lễ hội hoa sở Bình Liêu năm 2020.

Người Dao là cư dân sinh sống ở nước ta trên một địa bàn rất rộng, dọc theo biên giới Việt - Trung, biên giới Việt - Lào tiến đến tận miền Trung du và ven biển Bắc bộ. Họ ở xen kẽ với nhiều dân tộc Hmông, Thái, Tày, Mường, Việt, v.v... Xưa kia, các dân tộc anh em quen gọi người Dao là Mán, nhưng nay Dao là tên gọi chính thức của một tộc danh, ngoài ra còn có những tên gọi khác: Kìm Miền, Kìm Mùn (người rừng).

Người Dao có những nhóm địa phương: Dao Đỏ, Dao Cóc Ngảng, Dao Sừng, Dao Dụ Lay (Dao Đại Bản), Dao Quần chẹt (Dao Sơn Đầu, Dao Tam Đảo, Dao Nga Hoàng, Dụ Cùn), Dao Lô Gang, Dao Thanh Phán, Dao Cóc Mùn, Dao Tiền (Dao đeo tiền, Dao Tiểu Bản), Dao Quần Trắng (Dao Họ), Dao Thanh, Dao Thanh Y, Dao Làn tẻn (Dao tuyển, Dao áo dài). Tiếng nói thuộc ngữ hệ H’Mông - Dao, với dân số khoảng 494.952 người.

Cùng với tiếng nói, chữ viết, âm nhạc, kiến trúc, các phong tục tập quán truyền thống…Trang phục của dân tộc Dao mang đậm nét đặc sắc, thể hiện giá trị văn hóa riêng biệt, nhất là trang phục độc đáo rực rỡ sắc đỏ của người Dao Thanh phán. Đối với người phụ nữ Dao Thanh Phán, tự may thêu trang phục truyền thống là nét đẹp riêng có, cho đến nay vẫn được người phụ nữ Dao gìn giữ và truyền dạy cho con cháu.

Bà con xuống chợ lựa chọn vải để may thêu trang phục.

Phụ nữ Dao Thanh Phán rực rỡ trong trang phục truyền thống, bày bán hoa quả, vật dụng trong gia đình do chính mình làm ra tại chợ phiên.

Người phụ nữ Dao không chỉ cần cù chịu khó trong lao động sản xuất, mà họ còn khéo léo làm ra những bộ trang phục truyền thống rực rỡ mang đậm nét văn hóa riêng của dân tộc mình. Theo các bà, các mẹ, từ xa xưa chuyện cắt may, thêu thùa hoa văn đã là công việc quen thuộc của phụ nữa Dao. Trước đây đồng bào còn trồng bông để dệt vải, nhưng ngày nay dưới chợ có bán các loại vải và chỉ thêu đủ màu sắc, nên bà con mua về để thêu hoa văn trang trí trên quần áo rất thuận tiện.

Một bộ trang phục của người phụ nữ Dao Thanh Phán khá cầu kỳ, gồm có: Quần, áo, khăn (mũ) đội đầu, thắt lưng. Áo thường được may bằng chất vải thô, màu đen, dài qua hông, nẹp cổ to, gấu áo xẻ hai bên, trong đó phần nẹp cổ, thắt lưng, hai gấu quần được thêu khá tỉ mỉ, hoa văn trang trí trên trang phục được thêu bằng chỉ thêu ngũ sắc, hình chim muông, hạt giống, trong đó màu đỏ là màu chủ đạo, thể hiện sự gần gũi, giao hòa với thiên nhiên, đất trời.

Những lúc rảnh rỗi, các bà, các chị người Dao Thanh Phán thường thêu thùa các họa tiết hoa văn trên váy áo.

Với bản chất cần cù lao động, đồng bào dân tộc Dao Thanh phán hết sức tranh thủ mọi lúc rảnh rỗi thêu thùa trang phục truyền thống của mình.

Phụ nữ Dao có cách thêu rất độc đáo, không theo khuôn mẫu mà theo trí nhớ và sự tưởng tượng của mình. Họ thường thêu hoa văn của quần áo quanh năm. Một bộ trang phục, họ phải thêu mất ba đến bốn tháng, có khi hàng năm mới hoàn thành. Những lúc rảnh rỗi, khi đi chăn châu, làm nương, chị em phụ nữ lại tranh thủ ngồi thêu những họa tiết trang trí cổ áo, tay áo và tỉ mỉ thêu, xếp từng lớp vải để tạo nên chiếc khăn đội đầu rực rỡ.

Trang phục của phụ nữ Dao Thanh Phán được làm ra với sự cần mẫn, tinh tế, khéo léo được người phụ nữ trân trọng, đặc biệt trong những dịp quan trọng như đi chơi, ngày Tết,  lễ hội, đám cưới. Con gái dân tộc Dao đi lấy chồng không thể thiếu được bộ trang phục truyền thống thật đẹp. Phụ nữ người Dao còn biết kết hợp sử dụng trang sức bằng bạc như vòng tay, vòng cổ với niềm tin giúp xua đuổi tà ma, tránh những điều xấu, xui xẻo.

Sống ở vùng núi cao, người Dao Thanh Phán có niềm tin là khi mặc trên mình bộ áo rực rỡ sắc màu sẽ khiến các con thú dữ nhìn thấy sẽ tránh đi, không làm hại đến mình.

Trang phục của người phụ nữ Dao Thanh phán tựa như một tác phẩm nghệ thuật. Trải qua nhiều thế hệ, người phụ nữ Dao Thanh phán thường dạy lại cho con gái, cháu gái của mình biết thêu thùa từ bé. Lớn lên, những thiếu nữ Dao phải tự mình làm ra bộ trang phục đẹp nhất để mặc trong ngày cưới, mùa lễ hội. Mùa xuân đến, những chàng trai, cô gái  người Dao xúng xính trong bộ trang phục mới nhất đi tìm bạn, tìm người yêu thương.

Để bảo tồn nét đẹp, giá trị văn hóa độc đáo trong trang phục người Dao Thanh phán, các cấp chính quyền địa phương cũng đã thường xuyên khuyến khích con em đồng bào dân tộc thiểu số mặc trang phục truyền thống trong sinh hoạt thường ngày, tổ chức các hoạt động văn hóa, lễ hội nhằm khơi dậy nét đẹp trong đời sống văn hóa của đồng bào Dao.

Trang phục của đồng bào dân tộc Dao Thanh Phán có giá trị hết sức đặc biệt trong đời sống cộng đồng người Việt. Đây là nét đẹp độc đáo, giá trị văn hóa đặc trưng cần được giữ gìn và phát triển, góp phần điểm xuyết thêm cho bức tranh 54 dân tộc anh em thêm rực rỡ, trọn vẹn, đậm đà bản sắc văn hóa Việt Nam.

Thiếu nữ Dao Thanh Phán chưa chồng thường quấn trên đầu một chiếc khăn màu đỏ, in họa tiết hoa văn nổi bật.

Trải qua bao thế hệ, đồng bào dân tộc Dao Thanh phán đã cần cù lao động, sáng tạo ra cả một kho tàng văn hoá, văn nghệ dân gian rất phong phú và đa dạng, làm giàu thêm đời sống tinh thần, thể hiện trong nhiều truyện cổ, nhiều bài hát dân ca đối đáp giữa nam và nữ và thể hiện đặc sắc, trực quan trên trang phục truyền thống của mình.

Khi ở trên nương có tiếng cô gái Dao cất lên tiếng hát: “Trên đời quý nhất thứ gì? Mong anh giải đáp em thì được hay". Rồi ở phía bên kia con suối, có mấy chàng thanh niên Dao liền hát đối đáp lại: “Em hỏi anh trả lời ngay: Trên đời quý nhất bàn tay cần cù''. Tinh thần cần cù lao động của người Dao Thanh phán chính là cội nguồn làm nên giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình còn lưu giữ, phát triển cho đến ngày nay.