Những bàn tay xanh màu chàm ở Thăm Noong

Ngày nay mặc dù nhiều thuốc nhuộm bán sẵn, thế nhưng nghề nhuộm chàm ở Thăm Noong vẫn được những người phụ nữ Xuồng lưu giữ. Sau mỗi vuông vải xinh xắn là bóng dáng của những người phụ nữ miền sơn cước đảm đang với đôi bàn tay khéo léo. Tuy nhiên, đã có một khoảng thời gian dài, nghề trồng chàm nhuộm vải của người Xuồng có nguy cơ bị mai một. Nhưng chính nét sinh hoạt thường ngày riêng có của người dân nơi đây đã mang lại sắc màu mới cho nghề thủ công truyền thống này.

Công đoạn nhuộm vải chàm

Nghề trồng chàm nhuộm vải là một nghề thủ công được lưu truyền từ đời này sang đời khác. Người già trong thôn thường xuyên hướng dẫn cho con cháu trong gia đình giữ gìn truyền thống của dân tộc mình. Hiện nay, toàn thôn Thăm Noong có 87 hộ thì 37 hộ là người Xuồng, còn lại là người Mông. Nếu như những năm trước chỉ có 7 - 10 hộ trồng cây chàm phục vụ nhuộm vải, thì đến nay cả 37 hộ người Xuồng đều trồng chàm, với diện tích trên 26 ha. Từ đó, nhiều gia đình có thêm nguồn thu nhập ổn định, trung bình từ 60 - 70 triệu đồng/năm.

Pha cao chàm để tạo thành nước nhuộm vải

Vào thời điểm tháng 5, người dân Thăm Noong bắt đầu cắt tỉa và trồng dặm cây chàm; sau một năm chăm sóc, cây trưởng thành sẽ cắt cành, lá về ngâm lấy nước pha với vôi trắng và nhuộm vải rồi đem phơi, vải sẽ chuyển từ màu trắng sang màu xanh tím than đậm, có hương thơm đặc trưng. Vải sau khi nhuộm xong được tính thành vuông, mỗi vuông quy định dài từ 70 - 80 cm. Vải thành phẩm nay sẽ được các tiểu thương thu mua, mỗi loại vải đều có giá khác nhau, thông thường từ 500 – 600.000 đồng/24 vuông, loại cao cấp từ 6 - 8 triệu đồng/24 vuông.

Vải nhuộm chàm được sử dụng may các trang phục truyền thống

Với cách thức hoàn toàn thủ công này, người Xuồng nhuộm ra những tấm vải có màu chàm tươi xanh, giữ nguyên màu cho tới khi rách. Hơn nữa vải nhuộm chàm mặc rất mát và sạch sẽ, khi giặt chẳng cần đến xà phòng, chỉ vò qua đã sạch. Bà con thường dùng vải nhuộm chàm để may quần áo, làm khăn đội, may túi khoác vai, may chăn đệm… Trên nền vải chàm đằm thắm này, người phụ nữ bắt đầu trang trí những hoa văn đẹp mắt.

Sản phẩm vải chàm của người Xuồng

Một tiểu thương sinh sống ở Thăm Noong chia sẻ, mỗi tuần gia đình bà mua từ 92 - 94 vuông vải đã nhuộm sẵn của người dân thôn Thăm Noong để may quần áo phục vụ người dân, vải ở đây chất lượng rất tốt, may đến đâu bán hết đến đó, nhờ đó thu nhập của gia đình khá ổn định.

Để giữ gìn nghề trồng chàm nhuộm vải, Hội Nông dân xã Tát Ngà đã thành lập Chi hội nghề nghiệp trồng chàm nhuộm vải thôn Thăm Noong giúp đỡ, cùng hỗ trợ nhau phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập, ổn định cuộc sống.

Lễ ra mắt BCH Chi hội nghề nghiệp trồng chàm, nhuộm vải thôn Thâm Noong, xã Tát Ngà

Việc xây dựng Chi hội tạo các yếu tố tiền đề để thành lập các tổ hợp tác, hợp tác xã theo chủ trương của Đảng, Nhà nước và tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể. Ngoài giúp đỡ các chị em trong thôn Hội cũng đã tích cực tuyên truyền để các thôn, bản khác đến học tập kinh nghiệm, nhân rộng mô hình trồng chàm tạo vùng nguyên liệu lớn. Cùng với đó hỗ trợ, kết nối, quảng bá sản phẩm thủ công truyền thống của bà con trong thôn Thăm Noong để nhiều người cùng biết đến.

Diện tích cây chàm trong thôn Thăm Noong đã được mở rộng lên 26ha

Nhờ sự quan tâm của chính quyền địa phương và nỗ lực gìn giữ, bảo tồn và phát huy nghề của người dân Thăm Noong, nghề trồng chàm nhuộm vải sẽ là nền tảng quan trọng để xã Tát Ngà phát triển loại hình du lịch trải nghiệm nghề truyền thống kết hợp tìm hiểu văn hóa đặc sắc của dân tộc Xuồng. Mục tiêu phát triển hài hòa giữa truyền thống và hiện đại cũng đang là một hướng đi bền vững trong xây dựng nông thôn mới hiện nay.