Độc đáo nghề “ay phăng” của dân tộc Dao quần trắng

Trong đời sống hàng ngày người Dao nơi đây vẫn mặc trang phục truyền thống được thêu thủ công một cách cầu kỳ, tỷ mỉ, tạo vẻ đẹp đầy mê đắm. Theo các bậc cao niên trong thôn, nghề thêu trang phục truyền thống của đồng bào có từ rất lâu. Hiện nay, các thành viên trong Câu lạc bộ Giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc Dao của thôn vẫn đang nỗ lực gìn giữ bảo tồn nghề truyền thống, họ thường tập trung với nhau vào thời gian rảnh rỗi để thêu và tạo ra các sản phẩm thủ công như ao, mũ, ví, khăn, chiếc địu con…

Bà Đặng Thị Quýt, thôn Đá Bàn 2 chia sẻ: “Nghề thêu này khi chúng tôi lớn lên được mẹ truyền lại, ai là con gái thì được mẹ truyền, khi đi lấy chồng thì những trang phục của cô dâu do chính tay mình chuẩn bị. Họa tiết trên áo thêu theo viền ống tay, hoa văn đẹp thì thêu trên ống tay, thêu sau vạt áo. Trên yếm của người phụ nữ đều có một hoa to nhất trước ngực tượng trưng cho người mẹ, những hoa văn xung quanh tượng trưng cho đàn con quây quần bên mẹ theo như truyền thuyết của ngày xưa.

Tôi ở câu lạc bộ cũng tuyên truyền cho chị em giữ gìn nghề thêu để nó không bị mai một, sau này con cháu lớn lên thì truyền lại để giữ bộ trang phục dân tộc mình mãi mãi lâu dài. Tôi còn nhớ, ngày Tết, khi còn trẻ mẹ giục các con sáng mùng 1, con gái ơi, dậy đi, dậy sớm học thêu. Học thêu vào sáng mùng 1 sẽ minh mẫn hơn, chóng biết thêu hơn, khi thêu xong một bông hoa hay họa tiết gì đó mới đi làm những việc khác”.

Dưới bàn tay tài hoa của các bà, các chị trong câu lạc bộ, những bộ váy, chiếc mũ, chiếc ví… trở nên tinh tế và mang đậm hơi thở truyền thống. Màu sắc chủ đạo được lựa chọn là các màu xanh, đỏ, vàng, trắng, kết hợp thêu trên nền vải màu đen, tượng trưng cho ngũ hành Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ.

Một điểm độc đáo nữa là các họa tiết thêu trên áo quần của người con gái Dao thường rất đơn giản, nhưng tinh tế, được chọn lọc, mô phỏng lại từ chính những hình ảnh trong tự nhiên, nét sinh hoạt trong đời sống hằng ngày, thể hiện ước vọng về một cuộc sống ấm no, phồn thịnh, hạnh phúc viên mãn.

Một số hoa văn đặc trưng như hình hoa ngôi sao, hoa 8 cánh, hoa 16 cánh, hình quả trám, hình người cách điệu, hình đồi núi… Những họa tiết được lặp lại và có quy ước về sự sắp xếp, thể hiện nét văn hóa riêng biệt của người Dao.

Để hoàn thành một sản phẩm thêu, người phụ nữ Dao quần trắng cần thời gian từ 7 đến 15 ngày tùy theo độ khó của họa tiết, các kỹ thuật thêu được áp dụng nhuần nhuyễn, khéo léo để hoa văn không bị xô lệch, mất cân đối. Người phụ nữ khi thêu cũng thường cùng nhau cất lên những lời ca, vừa tạo bầu không khí vui vẻ, thoải mái vừa giúp tinh thần được minh mẫn để động tác thêu thêm phần tinh tế

Chị Đặng Thị Thu, thành viên câu lạc bộ giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc Dao chia sẻ: “Những chiếc túi tôi làm hoàn toàn thêu bằng tay, làm hoa thổ cẩm như thế này rất cầu kỳ, tôi làm một chiếc túi thổ cẩm này cũng cần nửa tháng. Tôi cũng rất là mong truyền đạt cho các em trong thôn giữ gìn bản sắc, nhất là nghề thêu để mai sau không mất đi bản sắc của mình”.

Với những nét riêng, độc đáo, nghề thêu trang phục truyền thống của người Dao quần trắng thôn Đá Bàn 2, xã Mỹ Bằng, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang đang góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc, làm phong phú thêm kho tàng văn hóa xứ Tuyên và tạo cơ hội cho người dân nơi đây có thêm một nghề để nâng cao thu nhập, cải thiện cuộc sống.