Nét văn hóa độc đáo của dân tộc Mường
Đồng bào dân tộc Mường từ tỉnh Hòa Bình đã tổ chức tái hiện Tục cúng vía đặc sắc của dân tộc mình tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội). Họ muốn giới thiệu các nét văn hóa đặc trưng của dân tộc Mường cũng như các dân tộc khác trong cộng đồng Việt Nam.
“Mo” là một trong những di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc của người Mường. Đó là loại hình nghi lễ gắn liền với các nghi thức tín ngưỡng do thầy Mo thực hiện.
Trong vô số các phong tục của đồng bào Mường, tục cúng vía là một trong những phong tục mang ý nghĩa nhân văn, hướng con người tìm về cội nguồn.
Người Mường tin vào những điều “siêu nhiêu”, tin vào sức mạnh của thần linh. Nếu hồn vía bị lưu lạc thì thầy Mo sẽ là người có quyền năng, đứng trước cửa nhà để gọi về.
Mâm cúng “Vía” thường có bát nhang (chủ yếu dùng bát gạo trắng cắm ba nén hương ), một đầu lợn, con gà luộc đặt trên đĩa xôi trắng một chai rượu, xôi oản (được in khuôn nhỏ và bày trên lá mít cắt tròn, từ 7 đến 12 cái xôi oản màu đỏ và trắng), một đĩa quả, một đĩa hoa, bánh cúng, bát nước, bát gạo, muối, ba quả trứng sống… Thường lễ cúng có 4 đến 5 mâm.
Khi mâm cúng đã sắp đầy đủ, thay mặt cho gia đình, thầy Mo áo mũ chỉnh tề thắp hương rồi thực hiện nghi thức cúng.
Khấn xong, thầy Mo lấy những viên đá trong “túi khót” (hay con gọi là túi phép) của mình ra rồi thả vào bát nước. Những đồ vật này chính là “bảo bối” để xua đuổi những điều xui xẻo gieo rắc cho gia đình hoặc những người bị ốm.
Sau đó, thầy mo sẽ dùng nhánh tre nhỏ cầm bát nước vẩy xung quanh nhà và những người ngồi dưới. Đồng bào Mường tin rằng, bát nước này đã được thần linh phù hộ…, và khi con cháu được vẩy vào người (hoặc uống vào) sẽ không bị lạc mất vía. Nếu ai không uống thì họ sẽ vuốt vào cơ thể, với ngụ ý gột rửa những điều không may.
Trong khi làm lễ, con cháu trong nhà sẽ ngồi ở phía dưới, chắp tay vái lạy. Lễ gọi vía sẽ diễn ra khoảng từ một đến hai giờ. Họ tin tưởng rằng thần linh, tổ tiên đã nghe được những lời cầu khấn và phù hộ cho con cháu, rồi đây người ốm yếu sẽ trở nên khỏe mạnh để làm việc. Sức khỏe và may mắn sẽ đến với gia đình, dòng họ mình.
Trước khi cúng vía, những người già trong nhà sẽ bện các sợi chỉ thành từng dây dài gồm: Năm đến sáu sợi chỉ gộp lại một dây. Sau bữa cơm, người già chia cho con cháu sợi chỉ mảnh đeo vào cổ tay như một thứ bùa may mắn. Người ta quan niệm rằng, sợi chỉ tuy là vật mỏng manh nhưng nó là niềm tin. Vì vậy họ sẽ đeo đến khi nào sợi chỉ mục đứt mới thôi.
Tục làm vía là một nghĩa cử cao đẹp, thể hiện sự hiếu thảo với cha mẹ và ông bà. Phong tục này mang đậm bản sắc của người Mường. Đây chính là nét văn hóa tín ngưỡng độc đáo, cần được gìn giữ và phát huy bản sắc, góp phần tô điểm cho bức tranh văn hóa Việt Nam ngày càng rạng rỡ hơn.