Nuôi vịt đặc sản ở miền Tây xứ Thanh
Miền Tây xứ Thanh không chỉ thu hút du khách bởi cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, con người thân thiện, hiền hòa mà ở đó đồng bào còn gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống cũng như xây dựng các sản phẩm đặc trưng về cây trồng, vật nuôi lợi thế, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Trong đó, nuôi vịt đặc sản không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn là điểm nhấn trong phát triển du lịch, giới thiệu ẩm thực khi du khách đến thăm các khu, điểm du lịch cộng đồng.
Nức tiếng “Vịt Cổ Lũng”
Huyện vùng cao Bá Thước, với cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, đồng bào các dân tộc Thái, Mường... còn lưu giữ các giá trị văn hóa truyền thống. Điểm nhấn trên hành trình về với Bá Thước chính là về với Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông (nằm trên địa bàn 2 huyện Quan Hóa, Bá Thước). Không chỉ có cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, hoang sơ, về với Pù Luông du khách còn có dịp thưởng thức những đặc sản hấp dẫn của đồng bào dân tộc, trong số đó phải nhắc đến “Vịt Cổ Lũng” thơm ngon, nức tiếng gần xa.
Vịt Cổ Lũng (hay còn gọi vịt Quốc Thành, vịt Mường Khoòng) là giống vịt bản địa có từ lâu đời, chủ yếu nuôi tập trung ở xã Cổ Lũng và một số xã lân cận của huyện Bá Thước. Tuy nhiên, chất lượng thịt vịt ngon nhất khi được chăn nuôi tại các xã khu vực Quốc Thành, bao gồm 6 xã: Cổ Lũng, Lũng Niêm, Lũng Cao, Thành Lâm, Thành Sơn và Ban Công. Đặc biệt hơn, vịt Cổ Lũng được nuôi ở các xã Cổ Lũng, Lũng Niêm và Lũng Cao thơm ngon hơn cả. Xét về mặt lợi thế thì 3 xã này có con suối Nủa chảy qua. Suối Nủa có nước vừa trong lại chảy xuôi liên tục nên là môi trường sạch sẽ, mát mẻ rất tốt để chăn nuôi vịt. Ngoài ra trong suối Nủa có rất nhiều ốc, cá nhỏ cũng như các loại vi sinh, đây là nguồn thức ăn rất tốt cho vịt Cổ Lũng tạo nên thịt nhiều nạc lại săn chắc, vị thơm ngon. Bao đời nay, vịt Cổ Lũng được xem là “quà tặng” của thiên nhiên đối với con người trên vùng đất Bá Thước.
Ở thôn La Ca, xã Cổ Lũng có gia đình anh Hà Văn Sinh rất tâm huyết gìn giữ giống vịt quý. Khi bắt đầu nuôi vịt, anh Sinh gặp không ít khó khăn do giống vịt bị lai tạp các giống vịt khác. Anh đã đến các gia đình trong bản để tìm đúng giống vịt Cổ Lũng bản địa về nuôi, sinh sản, ấp trứng và nhân đàn, cung cấp cho thị trường. Hiện tại, gia đình anh Sinh duy trì đàn vịt 250 con. Giá vịt thịt bán ra thị trường tương đối ổn định từ 100.000 - 120.000 đồng/kg. Ngoài việc chăn thả vịt tự nhiên trên suối Nủa, anh Sinh còn đào ao, làm guồng nước để dẫn nước suối lên các ao, đảm bảo nguồn nước luôn sạch sẽ cho việc nuôi vịt. Đồng thời xây những chuồng nuôi kiên cố để nuôi các loại vịt thịt, vịt đẻ, vịt giống.
Vịt Cổ Lũng ngoài nuôi tại các hộ gia đình thì hiện nay đã được gìn giữ, phát triển từ các doanh nghiệp. Ở thôn Lọng, xã Lũng Cao, Công ty TNHH Chăn nuôi vịt Cổ Lũng đã và đang phát triển giống vịt đặc sản và xây dựng thành sản phẩm OCOP. Ông Nguyễn Ngọc Tuấn, đại diện Công ty TNHH Chăn nuôi vịt Cổ Lũng cho biết: Hiện nay, công ty đã và đang liên kết với 40 hộ dân trên địa bàn nhằm cung cấp giống, bao tiêu sản phẩm, tạo đầu ra ổn định cho bà con. Mỗi năm, công ty cung cấp ra thị trường khoảng 12.000 con vịt thương phẩm. Ngoài ra, công ty còn đầu tư 3 lò ấp trứng và duy trì đàn vịt thương phẩm, cung cấp cho thị trường.
Từ năm 2023, huyện Bá Thước đã triển khai các dự án chăn nuôi vịt Cổ Lũng thương phẩm tại các xã: Ban Công, Kỳ Tân, Điền Hạ, Thành Lâm, Cổ Lũng, Lũng Niêm. Tổng số vịt giống hỗ trợ trên 26.000 con. Huyện cũng tập trung phát triển các sản phẩm có lợi thế của huyện, trong đó có vịt Cổ Lũng. Đến hết năm 2023, tổng đàn gia cầm toàn huyện hơn 470.000 con (trong đó vịt Cổ Lũng hơn 50.000 con). Năm 2023, vịt Cổ Lũng Tuấn Anh (Công ty TNHH Chăn nuôi vịt Cổ Lũng) đã được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao cấp tỉnh. Hiện nay, vịt Cổ Lũng đã được bảo hộ chỉ dẫn địa lý.
Khi đặc sản trở thành các sản phẩm OCOP
Hiện nay, một số huyện miền núi, vùng cao Thanh Hóa như Quan Sơn, Mường Lát, Quan Hóa, Thạch Thành, Thường Xuân... đã và đang phát triển sản phẩm lợi thế, trong đó chú trọng gìn giữ các giống vịt bản địa và xây dựng thành sản phẩm OCOP.
Ông Nguyễn Văn Sinh, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Quan Sơn cho biết: Trong những năm qua, tình hình chăn nuôi trên địa bàn huyện đã có những bước phát triển theo hướng sản xuất hàng hóa. Trình độ thâm canh chăn nuôi của hộ gia đình dần được nâng lên, có nhiều mô hình nhỏ sản xuất có hiệu quả đã tạo động lực thúc đẩy chăn nuôi hộ gia đình, từng bước cải thiện đời sống của người dân trên địa bàn. Huyện chú trọng phát triển sản phẩm con nuôi, cây trồng lợi thế, trong đó có chăn nuôi giống vịt bản địa (vịt bầu).
Hiện nay, huyện Quan Sơn có 9 sản phẩm OCOP, trong đó có 2 sản phẩm OCOP là: Vịt Suối Tình (xã Tam Lư), vịt bầu Suối Chăng Mường Hạ (xã Sơn Hà). Mô hình nuôi vịt vùng cao là hướng mới trong phát triển kinh tế, giúp giải quyết việc làm và tăng nhu nhập cho người dân, từng bước giúp các hộ chăn nuôi ở huyện miền núi Quan Sơn giảm nghèo.
Tại bản Hát, xã Tam Lư, tổ hợp tác chăn nuôi vịt Suối Tình do chị Vi Thị Thuyến, chi hội trưởng chi hội phụ nữ bản Hát làm tổ trưởng. Chi hội có 110 hội viên thì có 35 thành viên tham gia tổ hợp tác chăn nuôi vịt. Thương hiệu “Vịt Suối Tình” gắn với đời sống, sinh hoạt, phong tục của bà con nơi đây. Hàng bao đời nay, người dân tộc Thái ở bản Hát gắn bó với con suối, cũng là nơi nuôi thả giống vịt bản địa nhỏ lẻ. Từ khi tổ hợp tác chăn nuôi vịt bản địa được thành lập, ban đầu chỉ có 20 thành viên tham gia thì nay đã tăng lên 35 thành viên. Nhận thấy tiềm năng, hiệu quả trong phát triển kinh tế, đầu ra cho sản phẩm ổn định, được nhiều người tiêu dùng đánh giá cao là động lực để chị em hội viên phụ nữ bản Hát tiếp tục duy trì, phát triển đàn vịt.
Chị Vi Thị Thuyến cho biết: Vịt Suối Tình được nuôi gối vụ đảm bảo luôn có vịt thương phẩm cung cấp cho thị trường. Vịt ưa môi trường sạch sẽ, hay bơi lội tìm kiếm mồi tạp, khả năng kháng bệnh, chống chịu bệnh rất tốt, ít bị dịch bệnh, rất thích nghi với điều kiện tự nhiên của địa phương. Hiện tại, tổ hợp tác có tổng đàn vịt khoảng 500 con. Một năm tổ hợp tác chăn nuôi khoảng 3-4 lứa vịt. Vịt được chăn thả đa phần ngoài tự nhiên, nên thịt thơm, ngọt, ít mỡ, được người dân lựa chọn là món ngon dùng để đãi, tặng quà khách quý và cung cấp cho thị trường. Hiện nay, tổ hợp tác đang nỗ lực tìm kiếm thị trường, phát triển đàn vịt, tạo thêm việc làm cho chị em phụ nữ bản Hát nói riêng, từng bước xây dựng địa chỉ tin cậy để hội viên chia sẻ, học tập kinh nghiệm, nhân rộng mô hình trên địa bàn huyện. Sản phẩm “Vịt Suối Tình” được công nhận sản phẩm OCOP năm 2023 vừa khẳng định thương hiệu, sản phẩm đặc trưng địa phương, đồng thời nâng cao giá trị sản phẩm, giúp sản phẩm vươn xa.
Ở huyện vùng cao Mường Lát, người dân bản Sim, xã Quang Chiểu cũng đang chú trọng nuôi giống vịt bầu cổ rụt suối Sim; ở huyện Thường Xuân, các xã Luận Khê, Yên Nhân, Xuân Thắng phát triển giống vịt bầu cổ xanh; ở huyện Thạch Thành có giống vịt Trạc Nhật quý hiếm cũng được người dân xã Thành Thọ nỗ lực bảo tồn. Thực hiện Đề án “Phát triển các mô hình cây trồng, vật nuôi, dược liệu, sản phẩm có lợi thế khu vực miền núi tỉnh Thanh Hóa, giai đoạn 2022-2025” theo Quyết định 4079/QĐ-UBND ngày 24/11/2022 của UBND tỉnh Thanh Hóa, hiện nay, các địa bàn miền núi xác định vịt bản địa (vịt bầu) là một trong những vật nuôi có lợi thế. Giai đoạn 2022-2025, dự kiến quy mô có khoảng 91.000 con vịt bản địa được nuôi trên địa bàn 11 huyện miền núi, trong đó tập trung tại các huyện Mường Lát, Quan Sơn, Bá Thước, Lang Chánh, Thường Xuân...