"Treo bạc tỷ" trên cửa sông Gianh

Nghề nuôi hàu không phải mới ở các vùng có cửa sông, cửa biển. Ở vùng cửa sông Gianh thì còn khá mới mẻ nhưng không phải ngẫu nhiên người dân 2 bên bờ đồng loạt nuôi với quy mô như hiện nay. Đây được kỳ vọng là hướng phát triển nuôi trồng thủy sản bền vững.

Giữa năm 2023, vợ chồng anh Trần Quốc Trong (SN 1981), tổ dân phố Thuận Bài, phường Quảng Thuận (TX. Ba Đồn) dọn hẳn ra ở trên chiếc tàu đánh cá mua lại neo ở cửa sông Gianh. Ngoài việc tiếp tục mưu sinh bằng nghề chài lưới trên sông, vợ chồng anh Trong còn tiện chăm sóc, bảo vệ gần 1,3ha diện tích bè nuôi hàu treo dây.

Cũng như nhiều gia đình làm nghề chài lưới khác, mấy chục năm nay vợ chồng anh Trong “cắm mặt” trên sông Gianh kiếm sống bằng con cá, con tôm, mớ hàu, mớ tép…Mùa nào thức ấy, tùy theo con nước lên xuống, sông Gianh nổi tiếng nước hỗn nhưng bù lại những sản vật sông nước nơi đây cực kỳ ngon. Đặc biệt là con hàu đặc sản vùng cửa Gianh, nơi giao thoa 2 dòng nước mặn ngọt, là mỹ vị nức tiếng xa gần. Khi thủy triều rút, những con hàu bám trên những mỏm đá ven bờ được người dân khẻ, tách vỏ rồi đem bán. Khẻ hàu là công việc thời vụ của nhiều người dân quanh vùng, mặc dù vất vả nhưng được cái đắt khách. Chỉ cần lên bờ là có người mua ngay, anh Trong vừa cười vừa khoe đôi bàn tay nhằng nhịt vết cắt nhiều năm đi khẻ hàu.

Khoảng 5 năm trước, thấy con hàu ngày càng có giá trị, được nhiều người ưa chuộng, anh Trong lên bờ ngược xuôi Nam Bắc, bắt đầu tập tành nghề nuôi hàu sữa. Anh chia sẻ, hàu sữa nuôi khoảng 3 tháng và nếu thuận lợi thì thu nhập cũng khá ổn định. Nhưng có vụ gần như mất trắng do thời tiết hoặc nước lũ về chưa kịp thu hoạch. Nhiều gia đình quanh vùng cũng nuôi nhưng được vài vụ rồi bỏ.

Năm 2022, một người bạn của vợ chồng anh Trong ở xã Quảng Đông (Quảng Trạch) làm nghề thợ lặn, thường xuyên được các chủ bè nuôi hàu ở các tỉnh phía Bắc thuê lặn nhặt những con hàu bị rơi khỏi bè. Nghe bạn kể chuyện và bàn cách hùn vốn nuôi hàu treo dây. Với kinh nghiệm nhiều năm sông nước, và cũng đã quen với nghề nuôi hàu sữa, anh Trong bàn với vợ lặn lội ra các mô hình ở Ninh Bình, Quảng Ninh học hỏi.

Đến giữa năm 2023, vợ chồng anh Trong nuôi thử hàu treo dây trên cửa sông Gianh. Đến gần cuối năm, con hàu được nuôi dưới các bè phát triển tốt, tỷ lệ sống gần như 100%, vợ chồng anh hùn vốn với 6 hộ gia đình khác, mở rộng quy mô lần lượt lên 8 bè trên mặt nước ven cửa Gianh, với diện tích gần 1,3ha.

Bè nuôi hàu được kết từ nhiều thân cây tre, lồ ô to, rỗng ruột xen kẽ các thùng xốp lớn được bọc nilon để nổi lên mặt nước. Bốn bề được cố định nhiều cọc cắm xuống đáy sông để giữ ổn định. Bè nuôi được thiết kế để có thể kéo đến điểm trú ẩn khi có mưa lũ lớn tràn về. Con giống là hàu đại dương, được ươm ở các trại giống ở vùng cửa biển tỉnh Quảng Ninh. Con giống sau đó được cấy vào vỏ hàu, buộc vào dây gắn ở dưới các bè nổi.

Theo anh Trong, mỗi bè có khoảng 1 vạn dây. Thức ăn của hàu là phù du từ dòng nước, nuôi trong 7-8 tháng là có thể thu hoạch và có thể nuôi lâu hơn để tăng kích thước nhưng không quá 36 tháng (vòng đời của con hàu đại dương).

Anh Trong cho biết, mỗi bè nuôi hàu sau khi hoàn tất, tính cả con giống hơn 350 triệu đồng. Lúc đầu, nhiều người biết làm bè nuôi hàu thì mắt tròn, mắt dẹt, bởi số tiền đầu tư quá lớn. Riêng vợ chồng anh vét hết tiền dành dụm, vay thêm cũng hơn 1 tỷ đồng. Thậm chí nhiều người còn lắc đầu, đang yên đang lành tự nhiên “quăng tiền trôi sông”.

Hai vợ chồng trằn trọc, suy nghĩ nhiều tháng trời mới quyết định dốc vốn làm bè nuôi hàu treo dây. Một phần vì mình có kinh nghiệm nuôi thử trước đó, bao năm quen với dòng nước ở cửa Gianh, phần vì cứ mãi nghề cũ biết bao giờ khá lên được, chị Trần Thị Song-vợ anh Trong-cười chia sẻ.

Dọc cửa Gianh, không chỉ vợ chồng anh Trong mà nhiều hộ gia đình khác ở bờ bên kia thuộc các xã Thanh Trạch, Hạ Trạch (Bố Trạch) nhiều hộ gia đình cũng liên kết, hùn vốn nuôi hàu treo dây. Những bè nuôi thử thành công của vợ chồng anh Trong hiện đã bán lẻ cho các nhà hàng lân cận có nhu cầu.

Mặc dù nuôi với quy mô nhưng thực tế giống hàu đại dương hoàn toàn phát triển trong môi trường tự nhiên. Nhiều hộ dân nuôi hàu treo dây dọc bờ cửa Gianh cho biết, sau khi nuôi thử thì con hàu sinh trưởng tốt với dòng nước, tỷ lệ hàu giống sống đạt trên 90%. Nuôi hàu treo dây ngoài việc bỏ ra số vốn ban đầu lớn thì gần như không cần công chăm sóc hay tiêu tốn thức ăn, vật tư.

Theo anh Trong tính toán, mỗi dây hàu trưởng thành khoảng 30-40 con trọng lượng từ 10-15kg là có thể xuất bán. Mỗi bè hiện tại, ước đạt 100 tấn và đã được các thương lái đặt mua trước. Hàu nuôi đủ ngày, đủ tháng các thương lái sẽ về thu mua tận bè và đóng thùng xuất khẩu nhưng giá rẻ hơn, khoảng 15-20 nghìn đồng/1kg. Còn nếu bán lẻ cho thương lái phục vụ thị trường nội địa thì khoảng 30-35 nghìn đồng/1kg. Hiện tại, những bè nuôi đầu tiên đã hơn 6 tháng, con hàu phát triển đều và chuẩn bị cho vụ thu hoạch sắp tới.

Ông Nguyễn Văn Khánh, Trưởng phòng Kinh tế TX. Ba Đồn cho biết, nuôi hàu treo dây ở vùng cửa Gianh là mô hình mới và kỳ vọng mang lại hiệu quả kinh tế bền vững. Chính quyền địa phương và các phòng chức năng đã chủ động hướng dẫn người dân các quy định về việc sử dụng mặt nước để nuôi trồng thủy sản, bảo đảm môi trường sinh thái, an toàn giao thông đường thủy nội địa… Đồng thời, hoàn thiện các hồ sơ, thủ tục đề nghị hỗ trợ vốn đầu tư cho người nuôi trồng.