Gửi "tâm tình” qua trang phục

Người Dao đỏ từ lâu đã tạo ra và “gửi hồn” vào trang phục truyền thống của mình thông qua nghệ thuật trang trí khéo léo, tinh tế, đạt trình độ cao của thẩm mỹ dân gian. Có thể cảm nhận một đời sống tâm hồn giàu chất mỹ cảm nguyên sơ mà phong phú từ trang phục của họ.

Trang phục truyền thống của phụ nữ Dao đỏ bao gồm áo, quần, khăn vấn đầu, thắt lưng và các đồ trang sức khác đi kèm. Mỗi trang phục có 5 màu cơ bản: đỏ, xanh, trắng, vàng, đen, trong đó chủ yếu là màu đỏ.
Người Dao đỏ thường dùng vải lanh nhuộm chàm để may trang phục. Họ quan niệm, màu đỏ mang lại hạnh phúc, may mắn, đầy đủ trong cuộc sống, ngoài ra còn mang thêm năng lượng, sức sống và hơi ấm cho núi rừng, chính vì vậy, màu đỏ trở thành “hồn cốt” trong y phục.

Theo đánh giá của các chuyên gia văn hóa dân gian, hoa văn trang trí trên bộ trang phục của người Dao đỏ đặc sắc, chủ yếu là những họa tiết hoa văn thường thấy trong sinh hoạt hàng ngày: Cỏ cây, hoa lá, động vật… Điều này làm nên nét riêng của người Dao đỏ. Với tâm hồn bay bổng, lãng mạn, với tình yêu thiên nhiên, yêu lao động sản xuất, nên họ gửi gắm tình yêu đó vào các họa tiết hoa văn trong bộ trang phục của mình. Không có khuôn mẫu nào cho sự sáng tạo này, hầu hết các họa tiết hoa văn được tạo nên từ trí tưởng tượng phong phú, và được thêu ở gấu áo, quần, khăn của người Dao đỏ trên nền vải chàm với kỹ thuật vẽ bằng sáp ong đặc trưng.

Điểm nhấn trong bộ trang phục của người phụ nữ Dao đỏ là chiếc áo dài màu đen hoặc màu chàm. Điều này xuất phát từ phong tục phụ nữ Dao đỏ không mặc áo ngắn mà chỉ mặc áo dài. Khi thêu, họ thường thêu kín các họa tiết trang trí bằng chỉ màu đỏ để nẹp cổ liền với ngực thân áo.
Để làm mềm mại, tăng vẻ nữ tính cho trang phục, 2 đầu của nẹp ngực được đính nhiều chuỗi hạt cườm và tua đỏ sặc sỡ. Đi kèm những chiếc áo dài, phụ nữ Dao đỏ mặc những áo bên trong, giống như những cái yếm để che kín phần ngực và bụng. Mỗi thân áo được đính một dải vải nhỏ để làm dây buộc phía sau lưng…

Trong trang phục của phụ nữ Dao chính không thể thiếu khăn vấn đầu. Đó có thể là khăn vuông, khăn chữ nhật hoặc khăn dài. Khăn đội đầu và khăn quàng cũng được thêu rất tỉ mỉ. Cũng với những họa tiết như ở trên áo nhưng khăn đội đầu được bố trí nhiều lớp, khi đội lên đầu sẽ bao thành khuôn vuông, các hoa văn họa tiết sẽ thể hiện ra ngoài làm tăng thêm vẻ đẹp của chiếc khăn.

Để tạo nên chỉnh thể hoàn chỉnh, phải có sự góp mặt của những chiêc thắt lưng. Thắt lưng chỉ là một dải màu đỏ nhưng không thể thiếu trên bộ trang phục của phụ nữ Dao đỏ. Trang phục của người Dao thể hiện sự phong phú và sáng tạo trong việc sử dụng màu sắc và họa tiết. Những chủ nhân của trang phục là “nghệ sĩ” của chính mình. Mỗi bộ trang phục đều thể hiện một câu chuyện riêng. Điều này giúp cho trang phục không chỉ là một món đồ diện hàng ngày mà còn là một biểu tượng, một phần của danh tính và tâm hồn. Trang phục không chỉ đẹp mắt mà còn thể hiện sự tôn trọng và giữ gìn truyền thống văn hoá của dân tộc.

Người Dao đỏ luôn tự hào về trang phục truyền thống của tộc người mình. Hiện nay, tại các bản làng nơi đồng bào Dao đỏ sinh sống, nhiều phụ nữ vẫn tự tay làm trang phục cho mình và cho người thân trong gia đình. Bởi họ quan niệm, mỗi họa tiết trên bộ trang phục truyền thống không những cần tới sự tỉ mỉ, khéo léo của đôi bàn tay người phụ nữ mà ẩn sâu trong đó còn thể hiện những tâm tư, tình cảm, nét đẹp đời sống văn hóa tinh thần và tín ngưỡng đặc trưng cho tộc người.​

Theo đánh giá chung, những hoa văn trên trang phục mang cái nhìn nhân sinh quan và thế giới quan của người Dao, cùng ý nghĩa tâm linh riêng biệt được khâu thêu tỉ mỉ và tinh xảo. Những màu sắc tươi sáng và hài hòa như đỏ, xanh, vàng, tím đã tạo nên một tổng thể hài hòa và rực rỡ…

Những bộ trang phục không chỉ góp phần tô điểm thêm cho bản sắc riêng của dân tộc Dao Đỏ, mà còn sẽ theo họ đi suốt cuộc đời.

Ngọc Diễm