Nem Lai Vung đặc sản trứ danh của tỉnh Đồng Tháp
Nem Lai Vung, với hương vị đặc trưng của miền sông nước, lâu nay đã trở thành biểu tượng đặc sản nổi tiếng của tỉnh Đồng Tháp. Được làm từ những lá chuối xanh và ruột đỏ, nem này khác biệt với các loại nem chua và nem rán ở các vùng khác. Ngày nay, nghề làm Nem Lai Vung đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, thể hiện sự quý báu và giữ gìn bản sắc văn hóa ẩm thực của địa phương.
Nguồn gốc của món Nem Lai Vung có thể được theo dõi từ trước năm 1975, khi bà Tư Mạn ở ấp Tân Khánh, xã Tân Thành, huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp chế biến những chiếc nem đầu tiên. Ban đầu, bà chỉ làm để gia đình sử dụng, nhưng sự ngon miệng đã khiến nhiều người quan tâm. Bà Tư Mạn sau đó quyết định chia sẻ nghệ thuật làm nem, khiến món ăn trở nên phổ biến và truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Các nguyên liệu để chế biến món nem Lai Vung gồm: Thịt lợn, da lợn, lá vông, lá chuối và dây chuối. Đây là những nguyên liệu quen thuộc sẵn có tại địa phương, kết hợp cùng một số gia vị phổ biến trong chế biến thức ăn hàng ngày tạo nên đặc sản nem Lai Vung. Nem Lai Vung thoả mãn thực khách cả thị giác và khứu giác. Lớp thịt nem màu đỏ hồng tươi, có thêm tiêu đen, tỏi trắng, lót lá vông, vị nem chua thanh mà ngọt, mặn mặn cay cay quyện vào nhau tạo nên món ngon hấp dẫn.
Ông Lê Ngọc Thẳng, Chủ cơ sở nem Lai Vung Út Thẳng, huyện Lai Vung, chia sẻ: Năm 1978 chú làm nghề bán nem dạo, đến năm 1996 chú mở cơ sở bán và làm nem, bao gồm: Nem bì, chả lụa, ba tê, giò thủ. Nhất là khi cầu Mỹ Thuận được thông cầu vào năm 2000, thì cơ sở của chú phát triển mạnh hơn, nhiều khách du lịch đến nên số lượng nem làm cũng nhiều hơn. Mỗi tháng cơ sở của chú có 50 đến 70 công nhân, vào những dịp lễ tết thì lượng công nhân sẽ tăng thêm.
Chị Đặng thị Ngọc Thúy, Chủ cơ sở nem Lai Vung Hoàng Khánh, huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp chia sẻ: Chị đã gắn bó với nghề làm nem đã được 20 năm, những năm đầu bán chậm lắm, 5 năm sau mới phát triển, sau này mỗi ngày đều bán gấp mấy lần khi xưa.
Khác với các loại nem miền Bắc, miền Trung, nem Lai Vung gói bằng lá chuối, ngắn, buộc thành từng chùm, thịt làm nem là thịt nóng, mỗi cơ sở làm nem có cách trộn gia vị khác nhau, nhưng vị chung của nem Lai Vung là không đổi. Nem có sự hòa quyện của 4 vị chua, cay, mặn, ngọt, bên ngoài chiếc nem quấn lá chuối, có thể ăn nem trực tiếp hoặc ăn với bún, bánh mỳ, hay trộn với bánh tráng kèm rau thơm. Ngày trước món nem là món nằm bàn không thể thiếu dùng trong ngày cưới hỏi, lễ tết, làm quà, biếu tặng hàng xóm, láng giềng, sau đó mới được đem ra bán. Ban đầu nem Lai Vung chỉ bán ở các chợ nhỏ, khi có nhiều người mua, bà con đem ra bán ở các bến xe, bến phà rồi hình thành những quầy hàng sang trọng bán nem ở khắp mọi nơi. Từ món ăn được làm thủ công theo hình thức cha truyền con nối, đến nay các cơ sở nem Lai Vung đã đầu tư nhiều máy móc để làm nem đạt chất lượng, bảo quản được lâu hơn với mục đích để nem Lai Vung có mặt tại siêu thị lớn, trung tâm thương mại, quảng bá đến nhiều người biết đến hơn.
Nem Lai Vung đã được Cục Sở hữu Trí tuệ cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu “Đặc sản Đồng Tháp nem Lai Vung”, trong đó có nhiều cơ sở sản xuất nem Lai Vung được công nhận là sản phẩm ocop xếp hạng 3 sao. Đặc biệt các cơ sở nem Lai Vung là một trong những điểm tham quan, trải nghiệm của du khách mỗi khi đến với Lai Vung.
Hiện nay trên địa bàn huyện Lai Vung có hơn 20 cơ sở sản xuất nem với nhiều thương hiệu nổi tiếng như: Giáo Thơ, Út Thẳng, Hoàng Khánh, Thanh Xuân, Cô Hiệp với sản lượng hàng trăm nghìn chiếc mỗi ngày, tổng sản lượng thu được từ nem ước đạt 60 tỷ đồng/năm, tạo việc làm ổn định cho hơn 300 lao động tại địa phương. Loại nem gắn liền với địa danh huyện Lai Vung qua nhiều năm tháng đã có chỗ đứng trong bản đồ đặc sản của Việt Nam, năm 2012 sách Kỷ lục Việt Nam ghi nhận, nem Lai Vung nằm trong tóp 10 đặc sản nem chả nổi tiếng việt Nam. Năm 2013, nem Lai Vung nằm trong tóp 50 đặc sản qùa tặng Việt Nam lần thứ nhất do sách kỷ lục Việt Nam công bố.
Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị Làng nghề làm nem Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp, Nem Lai Vung đã nộp hồ sơ và được công nhận là Làng nghề Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Rất tự hào vì chọn Làng nghề làm nem truyền thống đã trở thành di sản phi vật thể cấp quốc gia, cơ sở sản xuất nem của ông Út Thẳng lựa chọn sự uy tín, chất lượng phải được đặt lên hàng đầu. Bởi nghề này ông còn trao truyền lại cho đời sau bởi chỉ ở Lai Vung mới có nem Lai Vung nên những người như ông Thẳng rất tự hào về sản vật của quê hương.
Nghề làm nem Lai Vung phát triển và hình thành hơn 60 năm, dù trải qua bao thăng trầm nhưng vẫn tồn tại và phát triển, một số cơ sở sản xuất nem Lai Vung đã được cấp giấy chứng nhận là sản phẩm Ocop đạt chất lượng 3 sao, 4 sao.
Ông Phan Văn Tập, Phó Chủ tịch UBND huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp cho biết: Là người con của Lai Vung, sống trên mảnh đất của Lai Vung, tôi rất tự hào khi quê hương của mình có một sản vật truyền thống như nem Lai Vung, được nổi tiếng khắp các tỉnh thành trong cả nước biết đến, để khi nhắc đến Lai Vung là người ta nhắc lại đến món nem. Trong thời gian tới, huyện Lai Vung có kế hoạch kết nối với các tua du lịch, các công ty lữ hành, xây dựng tua kép kín như đi tham quan các vườn cây ăn trái, đến thăm các làng nghề làm nem sẽ được trải nghiệm tự gói những chiếc nem.
Để giữ vững thương hiệu nem Lai Vung trên thị trường, các cơ sở sản xuất nem đã xây dựng cho mình thương hiệu uy tín, luôn đảm bảo chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm, không ngừng nâng cao chất lượng, cải tiến mẫu mã sản phẩm, đáp ứng nhu cầu thị hiếu của thị trường tiêu thụ. Một món ăn dân dã, gắn với cái tên một vùng đất đã trở thành di sản, hành trình đó cũng lắm thăng trầm, nghề làm nem là tài sản quý cần được đầu tư để phát huy giá trị văn hóa, cũng là cách để di sản phát triển thành tài sản nhờ sự đầu tư, mở rộng phát triển thị trường của địa phương.