Cuốn hút điệu múa chiêu của người Hà Lăng
Múa chiêu là điệu múa đã có từ bao đời nay của người Hà Lăng - Nhánh của dân tộc Xơ Đăng ở xã Rờ Kơi, huyện Sa Thầy (tỉnh Kon Tum). Điệu múa chiêu thường được các phụ nữ Hà Lăng trình diễn trong các dịp lễ hội, ngoài ý nghĩa tâm linh, điệu múa còn có tính cộng đồng rất cao mà hầu như phụ nữ Hà Lăng ai cũng biết múa.
Đối với phụ nữ Hà Lăng từ khi nhỏ đã được bà, mẹ dạy cho cách múa chiêu và xem đây là điều múa truyền thống của dân tộc mình tại các dịp lễ hội. Cacs nhịp chiêu quen thuộc như đón khách, mừng lúa mới, múa lễ hội, mừng sản xuất đã thấm nhuần trong phụ nữ Hà Lăng.
Khi tiếng cồng chiêng, tiếng trống vang lên, các cô gái Hà Lăng duyên dáng trong bộ trang phục truyền thống, uyển chuyển với những động tác múa nhịp nhàng, đơn giản mà độc đáo đã tạo nên một vẻ đẹp đầy quyến rũ, mộc mạc… làm say lòng bao người dân và du khách khi có dịp xem.
Trò chuyện với phóng viên, nghệ nhân Y Run (người có hơn 40 năm gắn bó với điệu múa chiêu) tâm sự, từ nhỏ bà đã theo mẹ đi đến các lễ hội trong làng để được chiêm ngưỡng, quan sát các bà, các cô trong làng trình diễn múa chiêu và sau đó về nhà tập múa lại và nhờ mẹ và bà chỉ dạy thêm. Năm lên 10, ngoài các nhịp chiêu quen thuộc như đón khách, mừng lúa mới, múa lễ hội… bà Run còn thuộc lòng những bài múa chiêu trong sản xuất, sinh hoạt hàng ngày như gieo hạt, trỉa lúa, làm cỏ.
Cũng theo bà Y Run, kỹ thuật múa chiêu không khó nhưng đòi hỏi người múa phải tập trung cao độ, biết cảm âm, kết hợp nhịp nhàng giữa múa và giai điệu ngân vang của tiếng chiêng, tiếng trống. Làm sao giữa người múa và người đánh trống có thể hiểu và hoà quyện vào nhau, mọi sự di chuyển, âm thanh đều phải đều, theo nhạc điệu thì người xem mới thấy thích mắt và cuốn hút.
“Những người mới tập múa chiêu thì cần chú ý cách di chuyển đôi chân, không bao giờ để bàn chân rời khỏi mặt đất, mũi bàn chân luôn phải điều chỉnh nhịp nhàng, sao phải hòa điệu với nhịp chiêng và trống. Các đội múa chiêu được tổ chức khá chặt chẽ, số thành viên luôn là số chẵn, thường mỗi đội có từ 10 - 16 người tham gia. Khi hòa cùng với nhịp chiêng, thanh la và trống trong các lễ hội truyền thống thì múa chiêu không dồn dập, rộn rã thúc giục mà luôn chậm rãi”, bà Run nói.
Bà Y Thui (trú tại xã Rờ Kơi, huyện Sa Thầy) cho biết, các bài múa chiêu trong các lễ hội, lễ tang thường sẽ giống nhau ở các động tác chân nhưng tay thì sẽ khác nhau. Ở bài chiêu trong lễ hội, dù xoay về hướng nào, hai cánh tay của nghệ nhân giữ nguyên tư thế đưa vòng ra trước ngực, lòng bàn tay hướng vào trong, các đầu ngón tay chạm nhau. Nhưng ở bài chiêu trong đám ma, hai tay người múa phải dang rộng tấm choàng, giống như cánh bướm dập dìu, bay lượn. Các động tác tay không khó nhưng các nghệ nhân cũng phải mất nhiều thời gian phân tích, hướng dẫn kỹ lưỡng để dân làng không bị nhầm lẫn.
“Thường thì múa chiêu phải có cồng chiêng đệm theo, múa nhịp nhàng theo nhịp nhanh chậm của tiếng chiêng, tiếng trống. Thường ngày, bà con đi làm rẫy, nhưng nếu sắp đến kỳ lễ hội, cả làng cùng tập trung tập luyện từ 10-15 ngày vào buổi tối để làm sao cho các âm điệu giữa chiêng và điệu múa hòa quyền vào nhau, nhịp nhàng, yểu chuyển. Bà con dân làng đang nỗ lực cùng chính quyền địa phương truyền dạy và bảo tồn điệu múa chiêu độc đáo này cho thế hệ trẻ, làm sao cho điệu múa được lưu truyền, không bị mai một”- bà Y Thui chia sẻ.
Cùng các chị em trong làng đang tập luyện điệu múa chiêu ở nhà rông, chị Y Toen (ở làng Đăk Đe, xã Rờ Kơi) hào hứng nói: “Ngày xưa, mình chỉ đứng bên ngoài xem các cô múa và thấy mê lắm. Dần sau này, khi được tiếp cận và học nên mình hiểu rằng, khi múa chiêu thì phải chuyển động thân hình theo nhịp cồng chiêng, di chuyển bằng những bước đi ngắn, nhịp nhàng trong đội hình đồng điệu. Nếu nắm những bước cơ bản này sẽ rất dễ để học múa chiêu và hầu hết các chị em phụ nữ ở làng đều biết múa chiêu. Ai cũng mong muốn học và giữ gìn nét đẹp văn hóa người Hà Lăng”.
Trao đổi với phóng viên, bà Y Chít - Phó Chủ tịch UBND xã Rờ Kơi cho biết, nhận thức được tầm quan trọng của việc bảo tồn, gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc, những năm qua, từ già làng, trưởng thôn đến các nghệ nhân luôn tích cực duy trì việc tổ chức lễ hội và chăm lo truyền dạy cách đánh cồng chiêng, múa xoang, múa chiêu cho thế hệ trẻ.
“Bên cạnh việc tạo điều kiện cho đội cồng chiêng tham gia các hội thi, hội diễn, khuyến khích bà con gìn giữ các điệu chiêu truyền thống, xã còn mở thêm nhiều lớp tập huấn, truyền dạy cồng chiêng, múa xoang, múa chiêu cho thanh niên. Hàng năm, địa phương đều tổ chức các chương trình giao lưu văn hóa, văn nghệ cho thế hệ kế cận với mong muốn gìn giữ những văn hóa truyền thống của cha ông” bà Chít cho biết.