Thanh niên Sán Chỉ làm giàu từ cây sả Java

Nà Mon là xóm vùng sâu, vùng xa nằm ở phía Bắc của xã Nam Cao, huyện Bảo Lâm với 100% là đồng bào dân tộc Sán Chỉ sinh sống. Địa hình hiểm trở với đồi núi có độ dốc cao, giao thông đi lại khó khăn, Nà Mon từng là xóm có trình độ dân trí thấp với tỷ lệ hộ nghèo cao, người dân chủ yếu trồng lúa nương với tập quán canh tác cũ, lạc hậu.

Tuy nhiên, với quyết tâm tìm những mô hình mới mang lại hiệu quả kinh tế cao, cùng với sự hỗ trợ của Đảng và Nhà nước, người dân Nà Mon đã nỗ lực đưa cây sả Java về trồng tại địa phương để chiết xuất tinh dầu, phát triển kinh tế, giúp đời sống của người dân nâng cao rõ rệt.

Gia đình anh Triệu Văn Hòn là một trong những hộ trồng sả Java đầu tiên tại Nà Mon. Anh Hòn cũng là người đã tìm ra hướng đi mới đưa cây sả Java đến với bà con trong xóm để phát triển kinh tế. Trước đây, gia đình anh Hòn cũng chỉ trồng những loại cây truyền thống cho hiệu quả kinh tế không cao như lúa, ngô. Năm 2018, sau chuyến đi thăm quan mô hình trồng sả Java lấy tinh dầu của huyện Chiêm Hóa (Tuyên Quang), anh thấy hiệu quả nên đem về trồng thử.

Gia đình anh chuyển đổi gần 1ha đất đồi dốc sang trồng sả và góp vốn với các gia đình khác trong xóm đầu tư hơn 100 triệu đồng xây dựng lò chưng cất tinh dầu. Sau 3 tháng, cây sả phát triển tốt và bắt đầu cho thu hoạch lượt lá sả đầu tiên để chưng cất, tách tinh dầu. Đến nay, gần 1ha sả của gia đình cho thu hoạch đều, năm 2019 thu hoạch 6 lượt lá để chưng cất tinh dầu, đạt thu nhập hơn 60 triệu đồng. Thấy hiệu quả, nhiều hộ trong xóm đã triển khai học tập và triển khai trồng trung bình 3.000 - 8.000 m2/hộ.

Xóm Nà Mon có gần 150 hộ dân, 98% là dân tộc Sán Chỉ. Diện tích đất canh tác của người dân chủ yếu là đồi dốc nên đa số chỉ trồng ngô, thu nhập thấp. Bền bỉ tuyên truyền, vận động, bà con xóm bản cũng hiểu, tin tưởng bảo nhau làm theo. Việc chuyển đổi trồng cây lúa, ngô sang trồng cây sả ở Nà Mon được các hộ hưởng ứng, nhiều diện tích nương rẫy trồng cây nông nghiệp kém hiệu quả, nhiều đồi núi hoang trống không có giá trị kinh tế được phủ một màu xanh của sả. Đến nay, anh Hòn đã vận động 124/154 hộ tham gia mô hình trồng cây sả, thu nhập bình quân 50 đến 100 triệu đồng/năm/hộ.

Anh Hòn cho biết, đây là giống sả có nguồn gốc từ Ấn Độ, đặc tính sinh trưởng, phát triển nhanh, cho hàm lượng tinh dầu cao, mùi thơm đậm, khả năng khử mùi và xua đuổi côn trùng tốt. Cây sả Java khá dễ trồng, chỉ đầu tư một lần, ít tốn công chăm sóc, có thể trồng thâm canh hoặc xen canh với nhiều loại cây. Đặc biệt, cây sả có ưu điểm chỉ trồng một lần nhưng cho thu hoạch liên tục, trồng giống sả Java chỉ phải làm cỏ năm đầu, từ năm thứ hai trở đi sả đã kín đất, không phải làm cỏ, đặc biệt không phải dùng phân bón và thuốc hóa học.

Một năm cho thu hoạch 6 lứa sả, mỗi lứa cách nhau khoảng 40 - 50 ngày nên tinh dầu sả có thể xuất bán liên tục quanh năm. Trung bình một nồi chưng cất 1 tấn lá trong khoảng 4 - 6 giờ thu được 10 - 12 kg tinh dầu. Ngoài ra, lá sả sau khi đã tách tinh dầu được bà con dùng đun thay củi và dùng làm phân hữu cơ bón ngô, lúa, tiết kiệm tối đa chi phí sản xuất.

Người dân tự góp vốn đầu tư hơn 200 triệu đồng xây dựng 2 lò chưng cất tinh dầu. Mỗi năm, cả xóm bán ra thị trường hơn 5,5 nghìn lít tinh dầu, thu về trên 1,8 tỷ đồng, hộ nhiều nhất đạt thu nhập trên 60 triệu đồng. Chỉ riêng 9 tháng đầu năm, số tinh dầu trưng cất được là hơn 5.200 lít, đem lại thu nhập gần 20 triệu đồng cho mỗi hộ. Riêng gia đình anh Triệu Văn Hòn, năm 2022, gia đình thu được 5 tấn sả Java. Đến năm 2023, gia đình anh thu được 7 tấn. Thu nhập mỗi năm trừ chi phí lãi 300-500 triệu đồng.

Ngoài làm kinh tế giỏi, anh Hòn là Trưởng thôn gương mẫu, người uy tín trong đồng bào dân tộc, luôn chấp hành chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, hoàn thành nhiệm vụ được giao, luôn gương mẫu đi đầu trong các phong trào của địa phương, tạo được uy tín và là tấm gương sáng trong công tác vận động tuyên truyền hội viên nông dân. Anh còn tích cực tham gia các hoạt động xã hội, có tinh thần đoàn kết, tương thân, tương ái trong sản xuất kinh doanh.

Nhận xét về anh Triệu Văn Hòn, Phó Bí thư Đảng ủy xã Nam Cao Ma Thị Đẹp cho biết anh Hòn là gương thanh niên điển hình trong phong trào phát triển kinh tế tại địa phương. Nhờ mạnh dạn, tiên phong trong phát triển mô hình trồng cây sả java, đến nay, anh Hòn đã xây dựng được nhà cửa khang trang, có thu nhập ổn định mỗi năm.

Bằng sức lao động và tinh thần tự lực vươn lên, anh Hòn xứng đáng là tấm gương điển hình trong phong trào nông dân sản xuất kinh doanh giỏi tại địa phương và là động lực để các hộ nông dân không ngừng nỗ lực phấn đấu, xây dựng một cuộc sống mới từ đôi bàn tay và ý chí vươn lên làm giàu. Những mô hình kinh tế làm giàu và tạo việc làm cho người dân ngay trên quê hương mình, góp phần nâng cao thu nhập, cải thiện cuộc sống, xây dựng nông thôn mới như anh Hòn rất đáng quý và cần được khuyến khích, nhân rộng.

Anh Triệu Văn Hòn chia sẻ: ''Thời gian tới, tôi mong chính quyền địa phương sẽ có những hỗ trợ cho bà con nhân rộng mô hình, mở rộng diện tích; đồng thời xúc tiến đưa sản phẩm tinh dầu sả được đánh giá OCOP nhằm tạo thuận lợi hơn về sản xuất, tiêu thụ sản phẩm, tạo dựng được thương hiệu cho người dân ở Nà Mon nói riêng và xã Nam Cao nói chung, mang lại thu nhập và đổi thay đời sống cho đồng bào Sán Chỉ nơi đây''.

Với những cố gắng, nỗ lực, quyết tâm vươn lên thoát nghèo, làm giàu, anh Hòn nhiều lần được nhận giấy khen của các cấp, ngành. Gần đây nhất, năm 2023, anh là một trong 150 đại biểu có uy tín tiêu biểu, xuất sắc dự Hội nghị biểu dương, tôn vinh điển hình tiên tiến người có uy tín trong đồng bào dân tộc thiểu số tỉnh Cao Bằng và được tuyên dương tại Chương trình giao lưu điển hình tiên tiến tiêu biểu trong phong trào thi đua “Vì người nghèo – Không để ai bị bỏ lại phía sau” năm 2023.

Hải Thanh