Văn hóa

"Bản hòa tấu" sắc màu trong trang phục của phụ nữ Hà Nhì Hoa

Thanh Hải • 29/11/2023 15:04

Trải qua thăng trầm của lịch sử, nhưng trang phục truyền thống của dân tộc Hà Nhì vẫn luôn tồn tại, gìn giữ và có sức sống lâu bền, qua bao thế hệ. Với sự tài hoa trong nghệ thuật tạo hình trên trang phục, dân tộc Hà Nhì Hoa huyện Mường Tè đã tạo ra nét độc đáo riêng cho trang phục truyền thống của dân tộc mình, góp phần tạo nên sự đa dạng, phong phú trong bản sắc văn hóa các dân tộc tỉnh Lai Châu.

Trang phục truyền thống của người Hà Nhì Hoa cầu kỳ, sặc sỡ mang đậm bản sắc của người dân tộc nơi thượng nguồn sông Đà.

Một bộ trang phục đầy đủ của người phụ nữ dân tộc Hà Nhì bao gồm áo, mũ, dây lưng, yếm. Áo có hai lớp, áo ngắn mặc bên ngoài và áo dài mặc ben trong. Phần tay áo đặc biệt được chú trọng khi may bởi chỉ cần nhìn vào ống tay áo là có thể phân biệt người phụ nữ có gia đình hay chưa. Phần áo được thêu may rất cầu kỳ với những màu sắc phổ biến, màu đỏ, màu trắng phối với các đường chỉ màu vàng, màu xanh.

Bộ trang phục của phụ nữ dân tộc Hà Nhì Hoa ở Lai Châu gồm có áo ngắn mặc bên ngoài, áo dài mặc bên trong. Quần thụng bằng vải chàm đen mũ, khăn quấn đầu và túi đeo chéo. Đi kèm với bộ quần áo là các đồ trang sức bằng bạc được may kèm như chiếc yếm có gắn 3 hàng cúc bạc hoặc đồng xu bạc to bằng 2-3 ngón tay đính ở trước ngực.

Một số hoa văn phổ biến trên trang phục nữ giới như hoa văn kỷ hà: đường thẳng gấp khúc, hình quả trám, hình đa giác; hình hoa văn hoa lá: hoa bí, ngọn rau, hoa đào, hoa mơ… Một số hình ảnh khác về vũ trụ như mặt trăng, mặt trời, núi sông hay hình các con vật gắn liền với sinh hoạt hằng ngày của con người. Với những đường thêu từ đơn giản đến phức tạp trên trang phục truyền thống của mình, người Hà Nhì Hoa đã phản ánh được cuộc sống và mối quan hệ của con người với tự nhiên.

2(1).jpg — Ngoài tác dụng giữ ấm, làm đẹp còn hàm chứa giá trị tâm linh sâu sắc, bởi theo tín ngưỡng dân gian của người Hà Nhì thì hồn trú ngụ trên đầu, ngay từ khi thức dậy là phải đội ngay mũ, khăn, đặc biệt khi đứng trước bàn thờ tổ tiên.

Người Hà Nhì rất quan tâm đến cánh tay của chiếc áo, họ tập trung thêu những họa tiết đặc sắc, đặc trưng của dân tộc mình. Màu sắc chủ đạo mà người Hà Nhì thường sử dụng là màu xanh rất quen thuộc trong đời sống và thiên nhiên của núi rừng Tây Bắc. Ngoài chiếc áo, phụ nữ Hà Nhì còn sử dụng trang phục yếm mặc thêm ở bên trong và hơi lộ ra bên ngoài để hở những họa tiết và hoa văn riêng.

Đặc điểm ấn tượng nhất trên trang phục của người phụ nữ Hà Nhì là chiếc mũ đội đầu. Theo truyền thống, mũ được tết bằng đuôi ngựa chạy ngang trên trán tạo thành một đoạn tóc giả trang trí rất bắt mắt. Còn mũ trẻ em thường có màu chàm, hình trụ thấp, mặt trên xẻ múi nhưng khá bằng phẳng và có đính nhiều đồng bạc trắng. Đồng bạc này thể hiện cho ước muốn giàu sang, no đủ và có tác dụng tránh gió độc.

1(4).jpg — Bộ trang phục truyền thống rực rỡ như hoa những bông hoa rừng.

Người Hà Nhì có nhiều loại mũ, dành cho nhiều loại đối tượng khác nhau. Mũ cho bé trai thì có tua rua vải, màu sắc khá sặc sỡ, mũ cho bé gái thì diêm dúa hơn và đính thêm dải hạt cườm, mũ dành cho thiếu nữ chưa chồng càng được đầu tư trang trí hoa văn với nhiều cúc bạc, nhiều hạt cườm, nhiều tua rua bằng các loại chỉ màu sặc sỡ, còn mũ cho đàn ông thì đơn giản và chỉ có một màu.

Trang phục của đàn ông thể hiện sự giản dị, mạnh mẽ như núi rừng Tây Bắc.

Người Hà Nhì quan niệm, chiếc mũ không chỉ thể hiện tài năng thẩm mỹ, con mắt nghệ thuật trong việc phối màu và tạo hình tượng, ngoài ra, người dân còn cho rằng, đây là hiện vật lưu giữ hồn vía trẻ nhỏ, vì vậy, cần được nâng nui, yêu quý và sáng tạo chúng đa đạng và đặc sắc hơn.

Trang phục của nam giới đơn giản và có màu sắc trầm hơn gồm: áo, quần, khăn quấn đầu. Cúc áo cài trước ngực tương đối đơn giản nhưng đều làm bằng bạc vì họ quan niệm bạc vừa có thể trừ tà ma lại rất đẹp để trang trí.Màu sắc chủ yếu là màu đen và màu chàm. Có hai loại trang phục là trang phục khi lao động gồm: áo ngắn và quần; trang phục dùng trong các dịp lễ tết, cưới hỏi, hội hè có: khăn quấn đầu, áo dài và quần. Dù là loại trang phục nào cũng đều thể hiện sự giản dị, mạnh mẽ như núi rừng Tây Bắc.

3(1).jpg — Với sự tài hoa trong nghệ thuật tạo hình trên trang phục, dân tộc Hà Nhì ở Lai Châu đã tạo ra nét độc đáo riêng cho trang phục truyền thống của dân tộc mình, góp phần tạo nên sự đa dạng, phong phú trong bản sắc văn hóa các dân tộc tỉnh Lai Châu.

Một bộ trang phục được hoàn thiện mất khoảng hơn 1 tháng, trong khi đó, việc thêu thêm những hoa văn tại cánh tay áo mất tới cả tuần lễ. Người dân Hà Nhì thường sử dụng một bộ trang phục trong ngày thường hoặc dịp lễ, tết hay hội hè, đình đám.

Ngày nay, để thuận tiện trong sinh hoạt, lao động hàng ngày, phụ nữ Hà Nhì mặc quần áo như người Kinh, chỉ buộc thêm một tấm vải vào phía sau. Tấm vải đó có ý nghĩa như một “bức màn” che chắn, thể hiện sự kín đáo, lịch sự và tôn trọng người khác của phụ nữ Hà Nhì.

Thanh Hải