Trải nghiệm không gian độc đáo “Sáp ong - Sắc chàm”

Đến tham dự sự kiện có bà Nguyễn Thị Tuyết, Giám đốc Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam và các nghệ nhân của 2 dân tộc Mông và Dao.

Sự kiện “Sáp ong - Sắc chàm” kể câu chuyện bảo tồn và phát huy kỹ thuật vẽ hoa văn sáp ong truyền thống, một tập tục tốt đẹp của phụ nữ dân tộc Mông và dân tộc Dao (nhóm Dao tiền) tại hai tỉnh Hòa Bình, Cao Bằng. Sự kiện mang tới không chỉ là câu chuyện văn hóa mà còn là câu chuyện về giới, về vị trí, đóng góp của người phụ nữ dân tộc thiểu số trong phát triển cộng đồng và gìn giữ di sản của dân tộc mình trong xã hội đương đại.

Sự kiện là kết quả của quá trình nghiên cứu, sưu tầm tư liệu và làm việc với nhóm phụ nữ Dao tiền (xã Hoài Khao, huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng) và dân tộc Mông (xã Pà Cò, huyện Mai Châu, tỉnh Hòa Bình) do Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam thực hiện từ tháng 3/2023.

Phát biểu tại sự kiện, bà Nguyễn Thị Tuyết, Giám đốc Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam cho biết: ''Di sản văn hóa là vốn quý của mỗi một dân tộc. Khắp các bản, làng vùng đồng bào dân tộc thiểu số, chúng ta vẫn dễ dàng bắt gặp những giá trị văn hóa truyền thống vô cùng đậm nét và để gìn giữ, phát huy những nét đẹp đó người phụ nữ dân tộc thiểu số đóng một vai trò không nhỏ.

Thông qua những chia sẻ của các nghệ nhân ngày hôm nay, tôi tin rằng, các chị những người phụ nữ mang trong mình tình yêu với di sản văn hóa dân tộc sẽ không bao giờ đơn độc trên hành trình lan tỏa văn hóa tới cộng đồng, cũng như phát triển sinh kế dựa trên chính nghề thủ công truyền thống của dân tộc mình''.

Đến với sự kiện, công chúng sẽ được giao lưu và trải nghiệm vẽ sáp ong cùng các nghệ nhân dân tộc Mông và Dao tiền, lắng nghe những băn khoăn, trăn trở trong việc tìm hướng đi cho sản phẩm, cách phát triển kinh tế từ chính những bản sắc văn hóa riêng có của phụ nữ DTTS.

Bên cạnh đó, công chúng cũng sẽ có cơ hội tìm hiểu về vẻ đẹp của kỹ thuật vẽ sáp ong truyền thống thông qua triển lãm ảnh “Sáp ong - Sắc chàm”, mặc thử trang phục truyền thống và lưu lại những giây phút trải nghiệm thú vị trong không gian mang đậm nét văn hóa vùng cao.

Chị Sùng Y Thanh, dân tộc Mông, xã Pà Cò, huyện Mai Châu, tỉnh Hòa Bình chia sẻ: ''Qua câu chuyện của câu chuyện của những nghệ nhân chúng tôi, hy vọng sẽ lan tỏa được những ý nghĩa và giá trị văn hóa truyền thống được trao truyền qua kỹ thuật vẽ sáp ong trên vải.

Đồng thời, thông qua sự kiện, chúng tôi cũng hy vọng những người phụ nữ nói chung và chị em đồng bào dân tộc thiểu số nói riêng có khát vọng phát triển kinh tế, có thể tự chủ được cuộc sống từ thu nhập dựa trên các đặc trưng văn hóa truyền thống. Có như vậy thì mạch nguồn di sản mới có thể chảy mãi tới những thế hệ sau''.

Theo một số nghệ nhân, sáp ong và màu Chàm, hai nguyên liệu đến từ tự nhiên. Qua bàn tay khéo léo cùng trí tưởng tượng phong phú người phụ nữ dân tộc đã tạo nên một dấu ấn văn hóa độc đáo và đầy sáng tạo – nghệ thuật vẽ sáp ong trên vải.

Kỹ thuật này sử dụng phổ biến trên trang phục của phụ nữ dân tộc Mông và phụ nữ dân tộc Dân tộc Dao (Nhóm Dao tiền), đây là một trong những kỹ năng thủ công truyền thống được lưu giữ nguyên vẹn cho đến ngày nay. Hoa văn sáp ong sẽ được vẽ trên vải. Vải phải được là phẳng trước khi vẽ để sáp ong được ngấm đều và đẹp, không bị loang trong quá trình vẽ. Dụng cụ là vải có thể là hòn đá phẳng mịn cả hai mặt để là, miết vải thật nhẵn và láng bóng miếng vải.

Kỹ thuật vẽ sáp ong trên vải đòi hỏi sự khéo léo, tỉ mỉ và chính xác của người phụ nữ dân tộc, có như vậy hoa văn mới đều, đẹp và sắc nét.

Người phụ nữ vẽ lên vải các họa tiết bằng sáp ong đã đun nóng chảy. Đối với phụ nữ dân tộc Mông, dụng cụ vẽ là loại bút đặc biệt có ngòi cong bằng đồng. Còn với phụ nữ dân tộc Dao (Nhóm Dao tiền) thì họ dùng một số khung dập hình tam giác để tạo đường thẳng hoặc bằng những ống tre nhỏ để tạo hình tròn. Vẽ xong thì sẽ chờ cho sáp khô.

Khi sáp khô, vải được đem nhuộm chàm nhiều lần, sau đó nhúng vào nước sôi cho sáp tan hết. Các họa tiết sang màu đã được bao bằng sáp để bảo vệ trước khi nhuộm sẽ xuất hiện trên nền vải chàm sẫm. Và đó là các bước để hoàn thiện một mảnh vải được vẽ hoa văn sáp ong.

Các hoạt động tham quan trải nghiệm trong khuôn khổ sự kiện diễn ra đến hết ngày 11/11/2023 tại Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam, số 36 Lý Thường Kiệt, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội.

Thanh Hải