Chơi nhạc và chế tác nhạc cụ truyền thống nhằm lưu truyền, phát huy văn hóa dân tộc

Chế tác nhạc cụ truyền thống

Giữa núi rừng Tây Nguyên, tiếng đàn Ting Ning của ông A Tủi (trú tại khối phố 5, thị trấn Đăk Tô) vang lên, níu giữ lòng người đến lạ. Cũng từ tiếng đàn Ting Ning với âm sắc rộn ràng, cuốn hút ấy đã đem lại cho chúng tôi nhiều cung bậc cảm xúc, như được sống trong không gian của lễ hội.

Thấy chúng tôi đến thăm nhà, ông A Tủi dừng đàn và vui vẻ mời chúng tôi vào nhà. Sau một hồi trò chuyện, ông Tủi bắt đầu giới thiệu từng nhạc cụ truyền thống mà bản thân ông đã làm ra.

Vừa giới thiệu ông vừa kể, lúc còn nhỏ ông đã được nghe tiếng đàn, giai điệu dân tộc từ cha ông mình. Lên 15 tuổi, ông may mắn được những nghệ nhân lớn tuổi trong làng chỉ dạy cách chơi nhạc và chế tác đàn Ting ning và đàn T’rưng. Từ những giai điệu gần gũi mang âm hưởng đó đã làm ông yêu và mong muốn giữ gìn, chế tác, lưu truyền nó đến với thế hệ trẻ.

Theo ông Tủi, để làm ra cây đàn đẹp, âm thanh đạt chuẩn thì đòi hỏi người làm phải biết chơi nhạc, cảm nhạc và có kinh nghiệm trong chế tác nhạc cụ truyền thống. Ngày xưa, người già làm một cây đàn T'rưng phải mất cả mấy tháng trời mới xong. Tre, nứa sau khi được chọn, chặt từ rừng già về phải mang đi luộc phơi giàn bếp củi 1 năm trời mới có thể mang lên để làm đàn.

Còn giờ những công đoạn đó đơn giản hơn vì đã hiện đại hơn. Các dụng cụ tre sau khi được mang về sẽ được chọn lọc và mang đi làm đàn. Để làm đàn T’rưng, K’lông Pút,… bây giờ chỉ mất từ 2-3 tuần là xong.

Không chỉ ông Tủi mà ở khối phố 3, Thị trấn Đăk Tô, ông A Bang cũng chơi và chế tác ra nhiều nhạc cụ truyền thống.

Vừa ngồi vót những thanh nứa, ông A Bang chia sẻ, người nghệ nhân phải luôn tỉ mỉ đến từng chi tiết của mỗi nhạc cụ làm ra. Đặc biệt là khâu chọn nguyên liệu tre, nứa. Mỗi lần đi chặt tre, nứa là đi gần cả hàng chục cây số.

Theo ông Bang, nứa được chọn làm nhạc cụ phải chọn cây thẳng có tuổi đời từ 3 năm tuổi trở lên, thân không bị sâu, không bị nứt, không quá non, cũng đừng quá già. Đặc biệt với đàn Ting Ning, quả bầu phải là giống bầu truyền thống do nhà trồng để có độ to, độ già vừa đủ và được để khô tự nhiên. Còn để làm đàn đá, phải đi dọc theo những dòng suối, tìm chọn cho được những hòn đá có âm vang tốt, sau đó là đẽo, đục và mài để đạt âm thanh chuẩn nhất.

Người trẻ với mong muốn lưu truyền giá trị văn hóa

Cùng ở Khối phố 3 (thị trấn Đăk Tô), anh A Huyền có tiếng là người trẻ chơi nhạc cụ giỏi và chế tác nhiều loại nhạc cụ dân tộc độc đáo. Những ngày thơ ấu, anh Huyền được nghe người lớn tuổi hòa tấu nhạc cụ dân tộc rồi đam mê lúc nào không hay. Từ đam mê đó, anh Huyền đã theo học chuyên ngành đàn T’rưng tại trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân Đội Hà Nội.

Sau khi tốt nghiệp Đại học, không như đám bạn, anh Huyền chọn về địa phương để theo đuổi đam mê chơi và chế tác nhạc cụ với mong muốn lưu giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình.

Trao đổi với phóng viên, anh A Huyền cho biết, năm 2014 anh đã tự mình tìm tòi và chế tác thành công đàn T’rưng của dân tộc. Thời điểm đó làm rất khó khăn và anh phải mất nhiều tháng tìm nguyên liệu, rồi chỉnh âm sao cho đúng nhất. Bên cạnh đó, anh còn tìm đến các nghệ nhân chế tác nhạc cụ ở huyện để học hỏi, từ đó tích lũy kinh nghiệm để hoàn thiện đàn T’rưng của mình.

Hiện nay, anh A Huyền đã chế tác thành công một số loại nhạc cụ như: Đàn T’rưng, đàn đá, đàn K’lông Pút... Mỗi năm, anh làm ra hàng chục loại nhạc cụ để bán cho những người đam mê chơi và đem đến các bảo tàng và sự kiện cần nhạc cụ truyền thống.

Từ đầu năm đến nay, anh đã chế tác hơn 10 chiếc đàn T’rưng (đàn T’rưng dân gian và T’rưng hiện đại). Bên cạnh đó, anh còn mang những nhạc cụ chính tay mình làm ra để biểu diễn ở các chương trình, Hội thi trên cả nước. Với những điều đó, anh mong muốn mang “âm nhạc dân tộc” đến gần hơn với người dân, giúp người dân yêu thích và biết đến âm nhạc truyền thống của dân tộc mình.

Để nhạc cụ truyền thống được lưu truyền, không bị mai một theo thời gian, anh A Huyền cùng ông A Bang đã tích cực truyền dạy cho con cháu của mình. Những tiết học về nhạc cụ dân tộc có thể diễn ra ngay trong căn bếp chật hẹp, ở ngoài hành lang hoặc bên hiên nhà… Thế nhưng đây lại là nơi gieo tình yêu nhạc cụ dân tộc vào mỗi đứa trẻ, với hy vọng văn hóa truyền thống sẽ tiếp tục được bảo tồn và phát huy.

Văn Hà