Mèn Mén - Món Ăn Truyền Thống Của Người Mông

Trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam, người Mông là dân tộc còn giữ được nhiều văn hóa truyền thống độc đáo. Một trong những nét văn hóa riêng có ấy phải kể đến là văn hóa ẩm thực. Nói về ẩm thực người Mông, chúng ta có thể sẽ nghĩ ngay đến món ăn vô cùng độc lạ: Thắng cố. Nhưng người ta cũng biết đến 1 món ăn nữa cũng rất riêng chỉ có ở đồng bào dân tộc này, đó là Mèn mén hay bột ngô.

Mèn mén được coi là món ăn chính của đồng bào dân tộc vùng cao bởi món này được chế biến từ ngô, một thứ lương thực sẵn có, hơn nữa mèn mén có thể để ăn trong ngày hoặc vài ngày khi đi nương, đi rừng. Nhưng để làm được món ăn này, những người phụ nữ dân tộc cũng mất khá nhiều thời gian để chế biến cho được mẻ mèn mén thơm ngon. Làm mèn mén không phức tạp nhưng cũng kinh qua nhiều công đoạn và đòi hỏi sự kinh nghiệm nhất định.

Bát mèn mén thơm ngon tại chợ phiên ở Hà Giang.

Để làm mèn mén, bột ngô thường xay thủ công bằng loại cối đá hai  thớt chồng lên nhau, rất nặng và khó thao tác. Ngô ban đầu được xay tróc hết vỏ, rồi mới xay đến khi thành bột mịn. Công đoạn đồ mèn mén cũng phải thực hiện hai lần. Lần đầu, cho bột ngô vào trõ, vẩy nước vào bột ngô, đảo đều cho tơi ra không dính vào nhau. Ở lần đồ này, phải chú ý lửa sao cho bột ngô được chín đều, cho đến khi nào từ  trõ bốc lên mùi thơm nghi nghút là có thể bắc ra được. Lúc này, bột ngô sẽ được đổ ra mẹt, đánh tơi. Như thế lần đồ sau bột ngô sẽ chín kỹ, dẻo và thơm hơn. Ở lần đồ thứ hai, thì cần đồ kỹ hơn lần đồ trước, khi nào thấy mèn mén dẻo, rộ màu vàng, thơm nức là được.

Ngô tẻ do chính tay người H’Mông trồng trên đồi cao là nguyên liệu làm ra mèn mén.

Trong các chợ phiên, mèn mén có thể ăn cùng thắng cố. Còn một món nữa nếu ăn mèn mén không có nó thì mất cả ngon đó là ớt nướng, do điều kiện thời tiết ở vùng cao rất giá lạnh nên người Mông ăn ớt rất giỏi để chống rét, ớt càng cay càng tốt, đúng vị nhất phải là ớt thóc, quả nhỏ xíu như hạt thóc, đem nướng lên giã với muối, ăn cùng với mèn mén cứ gọi là ngon tuyệt.

Ngày nay, do điều kiện cuộc sống đã có phần sung túc hơn, người H’Mông đã chuyển từ mèn mén sang cơm trong những bữa ăn chính. Tuy nhiên vào mỗi dịp lễ tết, mèn mén vẫn được nấu và trân trọng đặt lên bàn thờ gia tiên, như một cách người Mông nhớ về cội rễ khó khăn của mình. Ngoài ra, với bất kỳ vị khách nào khi tới miền đất mảnh đất này mà chưa được thưởng thức mèn mén cũng là chưa khám phá trọn vẹn cái lạ lẫm hấp dẫn của nơi đây.

Vào mỗi dịp lễ tết, Mèn mén vẫn được nấu và trân trọng đặt lên bàn thờ gia tiên.

Kỳ Duyên