Phụ nữ Mường giữ nhịp chiêng dân tộc vang mãi ở vùng đất mới

Cộng đồng người Mường ở xã Sa Loong, huyện Ngọc Hồi, tỉnh Kon Tum hiện với hơn 143 hộ. Họ là những người chủ yếu từ tỉnh Hòa Bình di cư từ những năm 90 của thế kỷ trước. Mặc dù đến với vùng đất mới, xa quê nhưng người Mường ở thôn Hào Lý (xã Sa Loong) luôn ý thức việc giữ gìn những giá trị truyền thống của dân tộc, như việc xây dựng nhà cộng đồng để làm nơi hội họp, sinh hoạt văn hóa, bảo tồn phát huy giá trị văn hóa cồng chiêng, nghề dệt thổ cẩm, đan lát…

Bà Đinh Thị Qúy- Đội trưởng đội chiêng thôn Hào Lý (xã Sa Loong) chia sẻ, khi mới vào đây, người Mường không có chiêng để đánh mà phải đi mượn trong các thôn, làng đồng bào dân tộc tại chỗ. Chiêng Mường có núm nên mỗi lần mượn cũng mất nhiều thời gian và phải có nghệ nhân thẩm âm, tiếng chiêng phù hợp với chiêng Mường thì mới mượn được.

Năm 1998, sau khi cuộc sống ổn định và có nhiều người biết đánh chiêng, thôn mới bắt đầu thành lập đội, các hộ dân trong thôn tự quyên góp tiền để đầu tư mua 6 chiếc chiêng từ tỉnh Hòa Bình. Đến năm 2021, huyện Ngọc Hồi phối hợp với huyện Đà Bắc (tỉnh Hòa Bình) để mua thêm 12 chiếc chiêng cho thôn, tổng cộng thôn có 18 chiếc chiêng.

Đội trưởng đội chiêng thôn Hào Lý cho biết thêm, đối với bộ chiêng của người Mường không quy định số lượng, nhưng bắt buộc phải có 4 chiếc chiêng sầm, 1 chiêng giàn to nhất thường có âm thanh khác hẳn; còn chiêng đôi, chiêng bè và chiêng hỏi-đáp âm phát ra giống nhau. Những bài chiêng thường được biểu diễn như sắc bùa (đón khách), múa xòe, khai hạ, ăn cơm mới, khách đến nhà…

Sự khác biệt đầy ấn tượng ở chỗ, nếu như chiêng của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên chủ yếu là nam giới đánh, thì chiêng Mường lại chủ yếu là nữ. Biết vận dụng điểm mạnh để lấn át điểm yếu, chị em dân tộc Mường ở thôn Hào Lý luôn đoàn kết, cần cù chịu khó với quyết tâm phải gìn giữ, để tiếng chiêng Mường ngân vang trên quê hương mới.

Để làm được điều đó, chị em sau một ngày nương rẫy, công việc gia đình, tối đến hoặc cuối tuần định sẵn sẽ tập hợp để sinh hoạt văn nghệ. Tại đây, tiếng chiêng lại vang lên, những điệu múa cũng được “ôn luyện” để thành thục hơn. Họ không chỉ luyện tập cho các chương trình văn nghệ, văn hóa thôn làng mà còn phục vụ khi có khách ghé thăm.

Được biết, hiện nay, thôn Hào Lý có 1 đội chiêng Mường hơn 17 phụ nữ tham gia cố định và hơn 30 phụ nữ tham gia học và đánh chiêng. Trước đây, chỉ có vài nghệ nhân biết đánh chiêng, nay nhiều chị em đã học thành thạo nhiều bài chiêng truyền thống.

“Tuy nhiều thế hệ, nhiều hoàn cảnh, công việc nhưng các thành viên đều có cùng chung một sở thích, say mê diễn tấu cồng chiêng và ca múa các làn điệu dân ca của dân tộc Mường. Các thành viên tập luyện rất hăng say, mỗi khi có dịp diễn tấu là chị em í ới gọi nhau cùng nhau tập luyện”- bà Qúy tự hào nói.

Cùng niềm đam mê và quyết tâm giữ gìn phát huy, bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình, các chị em phụ nữ Mường ở thôn Hòa Bình (xã Đăk Kan) cũng miệt mài giữ nhịp chiêng dân tộc vang mãi ở vùng đất mới. Đặc biệt, khi đời sống kinh tế của cộng đồng người Mường dần ổn định thì bà con lại có thời gian để chăm lo hơn về hoạt động văn hóa, tinh thần.

Bà Xa Thanh Chúc - Đội trưởng đội chiêng thôn Hòa Bình cho hay: “Vì âm nhạc cồng chiêng giúp chị em xua tan mệt mỏi. Chị em thích đi biểu diễn vì được mặc trang phục truyền thống và rất vui khi được khen ngợi. Cũng như đàn ông, phụ nữ thôn Hòa Bình chúng tôi cũng muốn góp sức để giữ gìn văn hóa truyền thống mà cha ông để lại”.

Đội chiêng Mường thôn Hòa Bình hiện có 12 người, người lớn tuổi nhất 65 tuổi, nhỏ nhất 14 tuổi. Không chỉ sinh hoạt tại địa phương, đội chiêng Mường ở thôn Hòa Bình (xã Đăk Kan) còn tham gia giao lưu, diễn tấu cồng chiêng trong các chương trình nghệ thuật quần chúng cùng các thôn, làng khác trên địa bàn huyện.

Trong Chương trình Liên hoan Đàn và hát dân ca các dân tộc huyện Ngọc Hồi lần thứ nhất vào tháng 7 vừa qua, đội chiêng Mường của thôn đã tham gia và đạt giải Khuyến khích.

Nói về cộng đồng người Mường sinh sống tại Kon Tum, nói về văn hóa dân tộc và đặc biệt nói đến cách mà những người phụ nữ Mường giữ gìn tiếng chiêng của dân tộc mình, ông Bùi Viết Sỹ - Phó trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Ngọc Hồi cho hay, trên thực tế, họ không chỉ tập trung phát triển kinh tế, vươn lên thoát nghèo, cộng đồng người Mường ở huyện Ngọc Hồi cũng giữ gìn rất tốt bản sắc văn hóa truyền thống của mình.

“Để giúp người dân giữ gìn văn hóa cồng chiêng, chính quyền địa phương đã thường xuyên quan tâm, vận động, tuyên truyền bà con duy trì và bảo tồn. Đồng thời, huyện cũng hỗ trợ kinh phí mua chiêng và mở lớp dạy kỹ thuật đánh chiêng Mường để giúp bà con có thêm động lực duy trì bản sắc văn hóa dân tộc ở nơi đây”, ông Bùi Viết Sỹ - Phó trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Ngọc Hồi chia sẻ thêm.