Người tâm huyết gìn giữ văn hóa của dân tộc Gia Rai

Nghệ nhân A Wich tiếp chúng tôi trong căn nhà sàn được làm bằng gỗ độc đáo nằm giữa con dốc đầu làng. Nụ cười cởi mở, thân thiện của ông thật sự khiến chúng tôi vô cùng ấn tượng.

Rót chén nước mời khách, vừa tiếp chuyện nghệ nhân A Wich vừa nói về chiếc gùi nhỏ đang làm dở trên tay. Ông nói, khi đan dệt mây tre, đòi hỏi nghệ nhân phải làm với sự say mê và cẩn trọng. Việc đan này phải tỉ mỉ, đó cũng là bài học đầu tiên ông được các già làng chỉ dạy khi mới bắt đầu tập nghề.

Nghệ nhân A Wich bắt đầu học đan khá muộn so với bạn bè cùng trang lứa. Mãi đến 16 tuổi ông mới được cha mình chỉ những kiến thức đầu tiên về đan mây tre. Đến năm 20 tuổi, ông mới làm được sản phẩm hoàn chỉnh đầu tiên. Từ đó, với đam mê của mình, ông luôn trau dồi học hỏi không ngừng, sản phẩm làm ra càng ngày càng sắc xảo và được mọi người ưa chuộng.

Nói về đam mê với nghề, nghệ nhân A Wich chia sẻ, từ khi còn bé, theo chân cha đi khắp các lễ hội lớn nhỏ, các buổi sinh hoạt cộng đồng tại thôn, nhìn các nghệ nhân dệt thổ cẩm, đan mây tre, chơi nhạc cụ, ông luôn ao ước đến một ngày mình có được những khả năng đó. Cũng từ đó, ông luôn tranh thủ cơ hội tìm đến các nghệ nhân giỏi trong làng để học hỏi.

“Đến giờ tôi vẫn còn xúc động và nhớ mãi khoảnh khắc làm hoàn chỉnh chiếc gùi nan tre đầu tiên. Lúc ấy, người già trong làng ai cũng khen là tôi có năng khiếu mới đan được đẹp như vậy. Nhưng bản thân tôi biết rằng mình phải cố gắng rất nhiều, học hỏi nhiều hơn nữa để có thể tạo ra những sản phẩm đẹp, sắc sảo hơn. Tôi luôn tự nhủ rằng phải cố gắng nhiều hơn nữa chứ không bao giờ tự khen và tự mãn với chính bản thân mình”, nghệ nhân A Wich nói.

Bên cạnh việc đan lát, dệt, nghệ nhân A Wich còn là thành viên lớn tuổi nhất của đội chiêng trên 20 người của làng. Bắt đầu chơi chiêng cũng khá muộn, nhưng khi quyết tâm tập luyện, ông đã dành hết đam mê và sự kiên trì của mình, học hỏi các thế hệ trước từng kỹ thuật, bài chiêng cơ bản nhất. Với cách tập luyện chậm rãi, chắc từng bước, giờ đây ông cũng là một trong số ít người tại làng có kỹ thuật chiêng cơ bản đúng và chuẩn nhất.

Già A Wich tỉ mỉ lau chùi chiếc chiêng mà ông trân quý cất cẩn thận ở trên cao, đưa tay gõ nhẹ lên khắp mặt chiêng và ghé sát tai để cảm nhận âm thanh của chúng. Theo ông, việc chỉnh chiêng không được vội vàng mà phải từ từ cảm nhận từng âm thanh một, nếu có cả đội chiêng cùng phối hợp để chỉnh chiêng thì sẽ dễ hơn nhiều. Khi ấy cả đội sẽ diễn tấu những đoạn nhạc ngắn, chiếc chiêng nào bị lệch âm so với cả đội sẽ nhận thấy rất rõ và người chỉnh chiêng sẽ dễ dàng điều chỉnh lại âm thanh. Có những chiếc chiêng được chỉnh âm rất nhanh, nhưng cũng có chiếc phải mất cả ngày mới chỉnh xong.

“Hiện nay cả làng còn rất nhiều chiêng quý và được chia ra cho các nghệ nhân, già làng nắm giữ để bảo quản cho cẩn thận. Mỗi khi có dịp lễ hội, chúng tôi dù bận rộn đến đâu đều sắp xếp công việc để quây quần bên nhau cùng lau chùi và chỉnh lại những chiếc chiêng bị lạc nhịp. Mỗi lần như thế, tôi cảm thấy vui vì không khí văn hóa lễ hội tại thôn làng luôn vui tươi, sôi nổi”, nghệ nhân A Wich cho biết.

Được biết, dưới sự dẫn dắt của nghệ nhân trẻ ưu tú A Huynh, đội cồng chiêng làng Chốt được đánh giá rất cao bởi chuyên môn, nghệ thuật diễn tấu hay và có hồn, thường xuyên được xã, huyện mời đi biểu diễn trong những dịp lễ hội lớn, nhỏ tại địa phương. Và, sự thành công của đội chiêng có sự góp sức không nhỏ của nghệ nhân A Wich, người luôn tâm huyết và có uy tín trong đội.

Nhận xét về nghệ nhân A Wich, nghệ nhân A Huynh cho biết: “Nghệ nhân A Wich dù đã cao tuổi nhưng không bao giờ bỏ lỡ buổi tập nào của cả đội. Ông rất tận tâm trong việc truyền dạy cho thế hệ trẻ, mỗi khi có lớp là ông lại hô hào mọi người cùng tích cực dạy dỗ các em. Nhờ vậy, phong trào chiêng của làng luôn được duy trì sôi nổi, giúp các em nhỏ trong làng quan tâm hơn đến văn hóa truyền thống của dân tộc mình”

Thăm căn nhà của ông, tại căn phòng khách được treo đầy những tấm bằng khen, giấy khen mà ông và gia đình được nhận. Gia đình ông là gia đình văn hóa tiêu biểu tại thôn với nhiều thành tích trong các hoạt động văn hóa, xây dựng đời sống đoàn kết, là đại biểu hộ gia đình văn hóa xuất sắc tại huyện Sa Thầy.

Bản thân nghệ nhân A Wich còn là Chi hội trưởng Chi hội Người cao tuổi tại thôn. Với vai trò ấy, ngoài các hoạt động của Chi hội, ông luôn tận dụng để tuyên truyền cho các hội viên cũng là nghệ nhân về việc giữ gìn và truyền dạy lại nghề truyền thống cho lớp trẻ, giúp trẻ em trong làng sống tốt đời, đẹp đạo, biết đánh chiêng, múa xoang, đan dệt...

“Nắm giữ và am hiểu nhiều kiến thức về văn hóa của dân tộc mình, lại được bà con tín nhiệm, tôi tự nhủ phải thật trách nhiệm với từng lời nói, việc làm của mình. Vì vậy tôi luôn trăn trở trước sự mai một của nghề truyền thống, trong đó có nghề dệt trước những thay đổi của nhịp sống hiện đại. Chỉ mong rằng lớp trẻ trong làng sau khi nghe người già giảng giải sẽ hiểu được và cố gắng tiếp nối cha ông, gắn bó say mê và tâm huyết giữ gìn nghề truyền thống của quê hương mình”, nghệ nhân A Wich mong muốn.