Người có uy tín - Nhịp cầu nối ý Đảng lòng dân

Điểm tựa lòng dân

Năm 2023, cả nước có 28.538 Người có uy tín, trong đó có: 3.548 cán bộ hưu trí, 3.178 người là Trưởng thôn bản, 2.635 già làng, 1.526 Bí thư chi bộ thôn, 1.015 trưởng dòng họ hoặc tộc trưởng, 500 chức sắc trong các tôn giáo, 774 người tham gia thực hiện các nghi lễ tín ngưỡng; 114 người là thầy thuốc, nhà giáo, nhân sĩ; 808 người làm kinh tế giỏi, 92 nghệ nhân dân gian, 10.497 người là đảng viên và khoảng 10.000 người là các thành phần khác…

Tại vùng có đông đồng bào DTTS, tùy theo phong tục tập quán, mỗi dân tộc ở các vùng miền khác nhau đều có những NCUT tiêu biểu. Ở góc độ hẹp, ở mỗi gia đình DTTS, mọi sinh hoạt đời sống, quan hệ xã hội và lao động sản xuất luôn được điều hành, chi phối bởi NCUT nhất trong gia đình.

Trong từng dòng họ dù lớn hay nhỏ đều có người đứng đầu là trưởng tộc, trưởng họ để duy trì các hoạt động, nhất là trong các sinh hoạt tín ngưỡng hướng về tổ tiên, cội nguồn, duy trì tôn ti, trật tự, quyền lợi, nghĩa vụ, trách nhiệm của các gia đình đối với dòng họ, làng bản, cộng đồng và đất nước trong đời sống. NCUT giữ vai trò đầu tàu, đảm bảo sự vận hành của cộng đồng thông qua các công việc như duy trì phong tục tập quán, ổn định trật tự, an toàn xã hội, thúc đẩy phát triển sản xuất, giải quyết mối quan hệ với các cộng đồng khác và với các cơ quan trong hệ thống chính trị, bộ máy Nhà nước ở địa phương.

Hiện nay ở vùng đồng bào DTTS và miền núi có nhiều kênh thông tin như truyền thông qua hệ thống thông tin đại chúng, sách, báo, tivi, truyền thanh cơ sở, tuyên truyền trực quan. Tuy nhiên, vùng đồng bào DTTS, tỷ lệ mù chữ còn chiếm tỷ lệ cao. Và những nơi này, việc tuyên truyền, vận động của các già làng, trưởng bản, NCUT và các ban ngành, đoàn thể ở cơ sở đóng vai trò quan trọng.
Đối với đồng bào các dân tộc, NCUT bằng uy tín, am hiểu thực tiễn địa phương, phong tục tập quán, gương mẫu thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, bản thân NCUT có nhiều cách tuyên truyền tiêu biểu như tuyên truyền trực tiếp đến từng hộ gia đình trong thôn bản, tuyên truyền bằng việc làm cụ thể, tiên phong hướng dẫn các gia đình thực hiện phương thức làm giàu trên mảnh đất quê hương; tích cực gương mẫu để gia đình, dòng họ, thôn bản noi gương và làm theo.

Nhiều NCUT là tấm gương sáng, đóng góp tích cực công sức, tiền của, ngày công lao động, hiến đất cho địa phương để xây dựng trường học, nhà văn hóa, làm đường giao thông, xây dựng nông thôn mới, mạnh dạn khai thác tiềm năng, thế mạnh của miền núi, ứng dụng khoa học công nghệ trong nông nghiệp, chuyển đổi số, tổ chức sản xuất với qui mô lớn hơn, tạo ra được sản phẩm hàng hóa đáp ứng yêu cầu của thị trường, tạo việc làm cho hàng ngàn lao động... Nhiều mô hình làm kinh tế do NCUT làm chủ có thu nhập ổn định hàng năm được nhiều người học tập và làm theo; tích cực, vận động, giúp đỡ đồng bào phát triển kinh tế hộ gia đình, tham gia phong trào xây dựng nông thôn mới.

Trong vùng đồng bào DTTS có trên 500 mô hình phát triển kinh tế có thu nhập ổn định từ 50 – 100 triệu đồng/năm góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo con 22,3%. Một số hộ gia đình tiêu biểu như cơ sở sản xuất cây ăn quả, cây công nghiệp, cây lâm nghiệp, dược liệu hàng chúc hecta, chăn nuôi thủy sản, gia súc gia cầm, chế biến nông lâm sản, hoạt động dịch vụ với doanh thu hàng trăm tỷ đồng, giải quyết cho hàng ngàn người lao động.
Một số NCUT hoạt động tiêu biểu như ông Cao Truyền (dân tộc Raglai), nông dân sản xuất giỏi ở Khánh Hòa, ông Đinh Xuân Đẳng (dân tộc Mường, tỉnh Phú Thọ) vận động nhân dân hiến đất, giải phóng mặt bằng, xây dựng cầu qua suối; Hòa thượng Tăng Nô (dân tộc Khmer ở chùa Khleang, Sóc Trăng) đã vận động ủng hộ quỹ người nghèo gần 45 tỷ đồng.

Đối với người DTTS thì hệ thống luật tục mang đậm nét bản sắc dân tộc, chi phối tác động, ảnh hưởng rất mạnh đến đời sống sinh hoạt người dân, cộng đồng dân cư. NCUT thực sự trở thành lực lượng nòng cốt, bằng hành động, việc làm, tích cực vận động, giáo dục con cháu, trong dòng họ, cộng đồng tham gia xây dựng nếp sống mới, xây dựng gia đình văn hóa, làng bản văn hóa, giữ gìn phát huy phong tục tập quán tốt đẹp, phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp, xóa bỏ những hủ tục lạc hậu.

NCUT tiếp tục tuyên truyền, vận động nhân dân xây dựng nếp sống mới phù hợp với đời sống tinh thần, trong đó bao gồm các yếu tố tín ngưỡng và nhu cầu hưởng thụ văn hóa địa phương góp phần bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa, nét đẹp truyền thống của người dân trên địa bàn; vận động nhân dân tiếp thu có chọn lọc các giá trị văn hóa tinh thần, không tin, không nghe các loại đạo lạ gây ảnh hưởng đến tâm lý, đời sống văn hóa và tình hình an ninh trật tự. Nhiều di sản văn hóa vật thể, phi vật thể, lễ hội truyền thống đã được NCUT lưu giữ và phát huy bản sắc dân tộc.

Trong phong trào toàn dân tham gia bảo vệ an ninh Tổ quốc, giữ vững chủ quyền an ninh trật tự, an ninh biên giới, các Đồn Biên phòng, tổ công tác đã thực hiện tốt công tác vận động, thường xuyên cung cấp tài liệu, thông tin cần thiết về tình hình thời sự, chính trị, kinh tế cho NCUT; phổ biến cho NCUT các chủ trương, chính sách của Đảng về chính sách dân tộc, kiến thức quốc phòng an ninh, về phòng chống tội phạm, phòng chống ma túy, về âm mưu và thủ đoạn hoạt động của các thế lực thù địch. Từ đó, NCUT tuyên truyền, phổ biến, lan tỏa cho đồng bào DTTS.

NCUT luôn giữ vai trò trung tâm đoàn kết trong cộng đồng dân cư, là cầu nối giữa cấp ủy, chính quyền địa phương với đồng bào dân tộc, tích cực tuyên truyền, giải thích, vận động đồng bào nâng cao cảnh giác, không tin, không nghe theo tà đạo, đạo lạ, lời kẻ xấu xúi giục, tạo sự đồng thuận trong cộng đồng, tham gia giải quyết nhiều vụ việc phức tạp phát sinh từ cơ sở, hoà giải mâu thuẫn trong nhân dân; Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới; cuộc vận động đồng bào tham gia công tác phân giới cắm mốc, bảo vệ đường biên. Từ đó làm thất bại âm mưu “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch, nâng cao ý thức quốc gia dân tộc.

Nhiều NCUT tuy tuổi đã cao nhưng vẫn nhiệt tình tham gia công tác ở cơ sở như Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn bản, Tổ trưởng tổ dân phố, Trưởng ban công tác mặt trận… NCUT tích cực vận động, con cháu,dòng họ tham gia tổ chức, đoàn thể; khuyến khích con cháu cố gắng đứng trong hàng ngũ của Đảng. Những cố gắng của NCUT đã góp phần củng cố hệ thống chính trị cơ sở ngày một vững mạnh.

Tạo động lực để đội ngũ NCUT tiếp tục cống hiến

Văn kiện Đại hội thứ XIII nêu rõ: Chăm lo, xây dựng đội ngũ cán bộ NCUT tiêu biểu trong vùng đồng bào DTTS. Hiến pháp nước CHXHCN Việt Nam khẳng định: Các dân tộc bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp nhau cùng phát triển. Và từ năm 1996, lần đầu tiên, cụm từ “Người tiêu biểu có uy tín trong đồng bào dân tộc và ở địa phương” đã được nêu đích danh trong văn kiện của Đảng, là căn cứ cho các văn kiện khác sau này chính thức sử dụng.

Trong giai đoạn 2018 - 2022, kể từ khi có Quyết định 12/2018/QĐ-TTg ngày 06/3/2018 của Thủ tướng Chính phủ, các địa phương đã tổ chức hội nghị tập huấn, phổ biến, cung cấp thông tin, hỗ trợ tặng quà, chăm lo cho Người có uy tín. Đó là: Tổ chức hội nghị tập huấn, phổ biến, cung cấp thông tin cho gần 90.000 lượt NCUT về đường lối chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

Các đơn vị, địa phương đã tổ chức 3.600 cuộc thăm hỏi, tặng quà cho 149.796 lượt NCUT nhân dịp Tết Nguyên đán; 1.648 cuộc với hơn 29.943 lượt NCUT nhân dịp Tết của các DTTS; 10.359 cuộc thăm hỏi, hỗ trợ cho trên 13.704 lượt NCUT ốm đau; 2.315 cuộc thăm hỏi, trợ cấp cho 5.860 trường hợp gia đình NCUT gặp khó khăn, hoạn nạn; 3.100 cuộc thăm viếng NCUT và thân nhân qua đời; 433 cuộc thăm hỏi, hỗ trợ khác cho hơn 6.000 lượt Người có uy tín.

Ở một số địa phương như Hà Nội, Quảng Ngãi, Phú Yên, Bình Phước, Đồng Nai, Cần Thơ, Sóc Trăng, Trà Vinh… đã ban hành một số chính sách riêng như hỗ trợ hàng tháng, mua bảo hiểm y tế đối với NCUT không được hưởng theo quy định của pháp luật. Tạo điều kiện và động viên kịp thời Người có uy tín phát huy vai trò, thực hiện tốt nhiệm vụ, trách nhiệm được giao, nhiều người là tấm gương tiêu biểu trên các lĩnh vực của đời sống xã hội. Qua đó, Người có uy tín đã phát huy tích cực vai trò của mình trong các lĩnh vực đời sống xã hội.

Ngày 6/3/2018, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 12/2018/QĐ-TTg về tiêu chí lựa chọn, công nhận NCUT và chính sách đối với NCUT trong đồng bào DTTS. Tiếp tục thực hiện chủ trương của Đảng, ngày 23/11/2023, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 28/2023/QĐ-TTg sửa đổi, bổ sung một số điều của Quyết định số 12/2018/QĐ-TTg.

Với số lượng lớn các chỉ thị, nghị quyết, kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ban Chấp hành TW Đảng và các nghị định của Chính phủ được ban hành liên tục sau năm 1996 đến nay cho thấy Đảng, Nhà nước ta đánh giá cao và hết sức coi trọng vị trí, vai trò của đội ngũ NCUT trong đồng bào DTTS. Trong quá trình lãnh đạo, tham gia tổ chức thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội đảm bảo quốc phòng, an ninh ở cơ sở.

NCUT thực sự là lực lượng nòng cốt, là cầu nối quan trọng của cấp ủy, chính quyền các cấp; động viên, khích lệ NCUT, phát huy vai trò tích cực trên các lĩnh vực của đời sống xã hội, có nhiều đóng góp thiết thực trong các phong trào yêu nước, phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói giảm nghèo, xây dựng đời sống văn hóa, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội và bảo vệ môi trường sinh thái ở vùng DTTS, góp phần nâng cao nhận thức toàn xã hội về vị trí, vai trò của NCUT trong đồng bào DTTS và trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân liên quan công tác quản lý, vận động, phát huy vai trò của NCUT trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Thời gian tới, để thực hiện tốt hơn công tác dân tộc, phát huy mạnh mẽ hơn nữa vai trò của Người có uy tín trong đồng bào DTTS, các bộ, ban, ngành tiếp thu đầy đủ để làm tốt hơn nữa công tác tham mưu cho Đảng, Nhà nước ban hành chủ trương, định hướng, đường lối, chính sách pháp luật về công tác dân tộc. Tiếp tục quán triệt sâu rộng và triển khai thực hiện hiệu quả các chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước về công tác dân tộc, trong đó có chính sách đối với Người có uy tín. Triển khai thực hiện có hiệu quả các Chương trình mục tiêu quốc gia, nhất là Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi. Phát huy vai trò giám sát của đội ngũ Người có uy tín trong đồng bào DTTS. Quan tâm tới vấn đề bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa; gắn bảo tồn văn hóa với phát triển du lịch…

Những NCUT luôn khẳng định mình gánh vác trọng trách là vì niềm tin của nhân dân đối với mình, kỳ vọng của cấp ủy chính quyền vào bản thân. Sự cống hiến vô tư, đầy trách nhiệm của họ cho sự nghiệp cách mạng dân tộc được các cấp chính quyền ghi nhận. Chính sự quan tâm của Đảng và Nhà nước là động lực để NCUT có những điều kiện trở thành những nhân tố quan trọng, tạo sức lan tỏa, truyền cảm hứng, khơi dậy tinh thần vượt mọi khó khăn, góp phần thúc đảy vùng DTTS hội nhập, phát triển cùng đất nước.