Mười năm tổ chức 1 lần, 'Thập niên sự lệ' nhận bằng di sản quốc gia

Lễ hội "Thập niên sự lệ" (21 - 23.4, tức 13 -15.3 âm lịch) năm nay đặc biệt hơn vì được nhận bằng di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Lễ hội này 10 năm mới diễn ra một lần tại đền thờ Đức Thánh Thái phó Tấn Quốc công Nguyễn Cảnh Hoan (huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An).

Tại lễ nhận bằng di sản, bà Trần Thị Mỹ Hạnh, Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao (VHTT) tỉnh Nghệ An, nhấn mạnh dòng họ Nguyễn Cảnh với gần 600 năm sinh cơ lập nghiệp đã trở thành dòng họ có bề dày truyền thống, còn lưu giữ được rất nhiều di sản quý báu trên mảnh đất Đô Lương - Nghệ An. Trong đó, "Thập niên sự lệ" là sự hòa quyện giữa tín ngưỡng thờ thần và thờ cúng tổ tiên, để tưởng nhớ công lao của Thái phó Nguyễn Cảnh Hoan và nhiều con cháu dòng họ Nguyễn Cảnh có công trong lịch sử.

Bà Mỹ Hạnh cho biết, "Thập niên sự lệ", từ một hoạt động lễ nghi của dòng họ, lễ hội đền thờ Nguyễn Cảnh Hoan đã dần có sức lan toả, trở thành một sinh hoạt văn hoá tâm linh của cộng đồng. "Điều đó cho thấy, truyền thống lịch sử của dòng họ đã có sự gặp gỡ, kết hợp với yếu tố văn hoá dân gian để tạo nên lễ hội văn hoá đáp ứng nhu cầu tâm linh của cả cộng đồng", bà Hạnh nói. Lễ hội cũng mang đậm truyền thống uống nước nhớ nguồn, tinh thần thượng võ, hiếu học.

"Thập niên sự lệ"trở thành di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, cũng có nghĩa là nhân dân huyện Đô Lương và con cháu dòng họ Nguyễn Cảnh cần phát huy tiếp vai trò của cộng đồng, dòng họ trong việc bảo vệ và phát huy giá trị của di sản văn hoá. Đặc biệt, họ cần thực hiện kế hoạch đào tạo một cách bài bản để thế hệ trẻ thực hành các nghi thức tế lễ trong lễ hội, sưu tầm tài liệu cổ ghi chép về "Thập niên sự lệ" làm cơ sở để phục dựng lại lễ hội chính xác, khoa học, cũng như bảo tồn không gian văn hóa diễn ra lễ hội.

Theo hồ sơ di sản, lễ hội đền Nguyễn Cảnh Hoan còn gọi là "Lễ hội chay" hay "Thập niên sự lệ". Lễ hội được tổ chức lần đầu năm 1604, vào ngày 15.3 âm lịch. Được tổ chức định kỳ 10 năm một lần, song lễ hội cũng từng bị gián đoạn. Trong những năm chiến tranh chống Mỹ, lễ hội tạm hoãn 3 lần vào các năm 1954, 1964 và 1974. Từ năm 1984, dòng họ Nguyễn Cảnh đã khôi phục lại lễ hội.

Trong lễ hội "Thập niên sự lệ" có các nghi lễ như lễ dâng cỗ chay và lễ cáo yết tại đền, lễ rước các bậc tiên tổ về nhà thờ Đức Thánh Thái phó Tấn Quốc công. Ngoài các nghi lễ chính còn có lễ cầu siêu cho các anh hùng liệt sĩ và vong linh con cháu dòng họ Nguyễn Cảnh qua các đời được siêu thoát. Đây là dòng họ từ Đông Triều (Quảng Ninh) đến định cư trên đất Nghệ An. Với 25 đời con, cháu hậu duệ, dòng họ Nguyễn Cảnh không chỉ góp phần xây dựng cơ nghiệp mà còn sản sinh ra những danh tướng, danh nhân, nhà văn hóa và lương y nổi tiếng tài năng, có những đóng góp ý nghĩa trong lịch sử dân tộc.

Dòng họ Nguyễn Cảnh có 18 người được phong quận công, 72 người được phong tước hầu; từng được vua Lê ban 8 chữ vàng "Trung cần nhân nghĩa - Bảo hộ quốc dân". Trong sự nghiệp cầm quân, phò Lê diệt Mạc, Nguyễn Cảnh Hoan đã cùng các tùy tướng nhiều lần lập chiến công hiển hách, góp phần đánh đuổi quân nhà Mạc ở địa bàn hai tỉnh Nghệ An và Thanh Hóa.