Du Xuân giữa cao nguyên đá

Ngôi làng giữa thung lũng mộng mơ

Tháng hai, khi cơn gió lạnh buốt đã ngưng thổi, nắng cũng rọi vàng trên những con đường dẫn vào bản làng. Hoa đào ngủ đông nay bừng sức sống, tỏa sắc hồng phai, xen lẫn sắc vàng xanh của bông cải nở rộ trong sương mờ, trái tim những người lữ khách như lạc nhịp bởi sắc hồng thơ dịu dàng của hoa mai anh đào nở bung trên nền trời trong vắt nơi vùng cao.

Nằm trên tuyến Quốc lộ 4C, xã Sủng Là là một xã biên giới của huyện Đồng Văn, cách trung tâm huyện 24km về phía Nam. Từ con đường vắt vẻo lưng chừng núi nhìn xuống, ta sẽ thấy Làng văn hóa du lịch Lũng Cẩm như một bức tranh sơn thủy hữu tình nằm nép mình dưới chân núi đá tai mèo nhấp nhô, nhẹ nhàng và bình yên.

Làng văn hóa du lịch Lũng Cẩm với hơn 70 hộ dân sinh sống thuộc 3 dân tộc Mông, Lô Lô và Hoa. Nét riêng của người dân nơi đây là họ sống trong những ngôi nhà trình tường có niên đại trên dưới 100 năm. Giữa một vùng bát ngát của cao nguyên đá, Lũng Cẩm nhỏ bé nổi bật với khung cảnh thiên nhiên xanh mát của các loại cây trái và những ngôi nhà bình dị, mộc mạc như chính chủ nhân của nó. Vẻ đẹp nhân văn, những nét văn hóa đặc sắc trong văn hóa vật thể và phi vật thể được bảo tồn, gìn giữ gần như nguyên vẹn đã để lại những ấn tượng sâu sắc đối với mỗi du khách khi đặt chân đến đây.

Thực hiện chủ trương của tỉnh Hà Giang trong việc phát triển các làng VHDL gắn với xây dựng nông thôn mới, thôn Lũng Cẩm đã được quan tâm đầu tư cải tạo cơ sở hạ tầng. Hệ thống đường trong thôn được đổ bê tông dẫn đến tận cổng từng nhà; đèn chiếu sáng được lắp đặt bảo đảm tốt nhu cầu sinh hoạt của người dân… Tuy vây, làng VHDL thôn Lũng Cẩm vẫn giữ được vẻ cổ kính hiện hữu có những ngôi nhà trình tường với mái nhà được lợp bằng ngói âm dương, trải qua thời gian, mái ngói được phủ lên những lớp rêu xanh, thể hiện sự trường tồn; đồng thời cũng là một nét văn hóa riêng có của cộng đồng dân cư nơi đây. Xung quanh làng được bao bọc bởi dãy núi đá trùng điệp vững chắc, như bức tường thành che chở cho làng.

Đặc biệt, nhờ làm tốt công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức nên người dân Lũng Cẩm đã luôn cố gắng gìn giữ, bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống. Điển hình là việc người Mông nơi đây vẫn còn lưu giữ nghề trồng lanh, dệt vải vốn có từ lâu đời, gắn liền với phong tục tập quán và những nét sinh hoạt văn hóa cộng đồng của đồng bào nơi cực Bắc của Tổ quốc.

Trải qua bao thế hệ, người Mông đã tạo nên một nền văn hóa đặc sắc về lanh, từ kỹ thuật canh tác đến việc sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống. Để rồi, từ những sợi lanh mỏng manh được nhuộm với nhiều màu sắc khác nhau, các bà, các chị đã dệt nên những bộ váy áo rực rỡ đầy màu sắc. Vì vậy, đến với Lũng Cẩm, hình ảnh quen thuộc mà du khách thường bắt gặp đó là những người phụ nữ Mông trong những bộ váy áo rực rỡ mang theo bên mình cuộn lanh ngồi dệt vải trước hiên nhà. Hình ảnh đó đã trở thành nét đẹp văn hóa độc đáo; đồng thời cũng là biểu tượng cho sự cần cù, khéo léo của người phụ nữ Mông ở làng VHDL Lũng Cẩm.

Màu ngói xám hòa lẫn trong màu xám của núi đá. Sắc màu thổ cẩm với những bộ váy áo sặc sỡ của những người phụ nữ Mông, Lô Lô, Hán... hoà cùng những bông hoa của núi rừng tạo nên bức tranh Lũng Cẩm tuyệt đẹp làm mê đắm lòng người. Sẽ là những trải nghiệm khó quên đối với lữ khách khi một lần tới nơi đây.

Khởi sắc nhờ du lịch

Ông Sùng Mí Chứ - một người dân ở đây cho biết: Thôn Lũng Cẩm có kiến trúc nhà cửa mang đặc trưng truyền thống canh tác và phong tục tập quán của cộng đồng người Mông tiêu biểu cho văn hóa đồng bào Mông ở cao nguyên đá Đồng Văn.

Những người cao niên ở Lũng Cẩm kể lại: Thời thuộc Pháp, người dân ở Lũng Cẩm chỉ canh tác một vụ, cây trồng chủ yếu là cây thuộc phiện và cây ngô. Vào thời đó, cây thuộc phiện là nguồn thu nhập chính của người dân và nơi này được biết đến như là một trong những thung lũng thuốc phiện nổi tiếng của cao nguyên đá Đồng Văn.

Nhưng từ những năm 60 của thế kỳ XX trở lại đây, người dân ở Lũng Cẩm không trồng cây thuốc phiện nữa mà chỉ canh tác lúa, ngô, tam giác mạch, hoa, cây ăn quả và các loại rau, đậu…

Đặc biệt, những năm gần đây khi khách du lịch đến với cao nguyên đá Đồng Văn ngày càng đông thì người dân ở làng văn hóa Lũng Cẩm đã có thêm sinh kế mới, đó là trồng tam giác mạch, rau cải thành những vườn hoa để du khách thưởng ngoạn, tham quan, làm ra các sản phẩm mới từ cây lương thực này, như bánh tam giác mạch, rượu tam giác mạch…

Với sự hướng dẫn, hỗ trợ của các cấp, người dân Lũng Cẩm đã và đang tích cực phát triển loại hình du lịch cộng đồng; mua sắm thêm các trang thiết bị để làm nơi lưu trú cho khách du lịch. Việc khôi phục văn hóa dân tộc truyền thống cũng được người dân quan tâm hơn. Thôn đã thành lập đội văn nghệ để thường xuyên biểu diễn những tiết mục mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc phục vụ các ngày lễ, hội và khi khách du lịch khi có yêu cầu. Với những việc làm đó, thôn đã thu hút được nhiều du khách trong và ngoài nước đến tham quan, nghỉ dưỡng.

Việc phát triển, khôi phục các nghề truyền thống được chú trọng duy trì, đã thành lập các tổ nghề truyền thống như: May mặc; dệt lanh, chủ yếu là các mặt hàng dệt may trang phục truyền thống và một số sản phẩm như áo, túi thổ cẩm phục vụ nhu cầu mua sắm của du khách. Hiện nay, thôn Lũng Cẩm Trên đã thành lập được Đội văn nghệ dân gian có độ tuổi từ 14 - 60 hoạt động theo quy chế, thường xuyên tập luyện với những tiết mục văn nghệ đặc sắc, mang đậm bản sắc dân tộc để phục vụ khách tham quan khi có yêu cầu. Nắm bắt cơ hội, nhu cầu của khách du lịch ngày một đông, nhiều hộ dân trong LVH Lũng Cẩm đã tự giác làm mới, tu sửa nhà cửa làm dịch vụ du lịch homestay, có thể nấu ăn phục vụ các món ăn dân gian của địa phương để phục vụ du khách như mèn mén, đậu chúa, thịt treo, lạp sườn, gà đen...

Theo ông Phạm Đức Nam, Phó Chủ tịch UBND huyện Đồng Văn, hiệu quả phát triển du lịch cộng đồng với bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống tại làng VHDL Lũng Cẩm đã cho thấy đây thực sự là một chủ trương đúng đắn.Thời gian tới, huyện Đồng Văn sẽ tăng cường công tác bảo tồn, xây dựng các làng văn hóa, trong đó chú trọng giữ gìn văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch cộng đồng và xây dựng nông thôn mới; từ đó hướng đến xây dựng thương hiệu du lịch riêng của Đồng Văn…

Làng văn hoá du lịch Lũng Cẩm, điểm du lịch lý tưởng dành cho những ai thích khám phá vẻ nguyên sơ của cao nguyên đá. Hòa mình vào cuộc sống thi vị của người dân cùng với cảnh sắc tuyệt đẹp của thiên nhiên và núi rừng du khách sẽ có được những kỷ niệm khó quên khi có dịp ghé thăm nơi địa đầu Tổ quốc này. Hải Song