Bắc Kạn: Đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu cây trồng trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, diện tích chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa năm 2021 là 316,39/167 ha, đạt 189% so với kế hoạch; lũy kế diện tích đã chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa năm 2019 - 2022 là 1.866ha. Diện tích đất ruộng, soi bãi đạt 100 triệu đồng trên ha trở lên là 3.472ha. Năm 2023, thực hiện chuyển đổi là 210,3 ha.

Các loại cây trồng được chuyển đổi thay thế cây lúa như khoai tây, ngô ngọt, ngô sinh khối, khoai lang, dong riềng, khoai môn, thuốc lá, nghệ, gừng, ớt, bí xanh, đậu tương, lạc, thạch đen… Ngoài ra, các loại cây trồng không nằm trong kế hoạch cũng được trồng nhiều như dưa chuột Nhật Bản, dưa lưới, dưa lê, dưa hấu, giảo cổ lam, mía và các loại rau màu.

Các mô hình sản xuất đảm bảo an toàn thực phẩm, quy mô tập trung, sản xuất theo chuỗi giá trị được các địa phương triển khai, nhân rộng chuyển đổi cây trồng, sử dụng đất có hiệu quả hơn. Sản phẩm ngày càng nâng cao năng suất, chất lượng, giảm chi phí, mang lại hiệu quả kinh tế trong sản xuất, đáp ứng nhu cầu của thị trường trong và ngoài tỉnh.

Trên diện tích được chuyển đổi, hầu hết các mô hình sản xuất, thâm canh theo hướng sản xuất an toàn thực phẩm, công nghệ cao cho thu nhập đạt 100 triệu đồng/ha/năm trở lên (cao hơn rất nhiều so với trồng lúa). Năm 2023, sản lượng rau, đậu, củ... các loại đạt 108% kế hoạch (tăng 3.248 tấn); sản lượng cây công nghiệp đạt 108% kế hoạch (tăng 1.926 tấn); sản lượng cây ăn quả đạt 105% kế hoạch (tăng 2.594 tấn).

Qua thực tế sản xuất cho thấy, các mô hình chuyển đổi từ đất trồng lúa sang trồng cây khác đều mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn từ 0,5 - 1,5 lần trở lên so với canh tác lúa. Cụ thể, trên đất canh tác 2 vụ lúa/năm cho thu nhập trung bình từ 50-60 triệu đồng/ha/năm, khi chuyển đổi sang trồng cây hàng năm (cây rau màu, bí xanh thơm, cây dược liệu, thạch đen....) cho thu nhập từ 150-250 triệu đồng/ha/năm (gấp 3 - 4 lần so với canh tác lúa). Nếu chuyển sang trồng cây lâu năm như trồng cây ăn quả (cam, quýt, bưởi, hồng không hạt, ổi) cho thu nhập trung bình từ 80-180 triệu đồng/ha/năm (gấp 1,5-3 lần so với canh tác lúa)...

Điển hình như mô hình chuyển đổi đất trồng lúa sang trồng bí xanh thơm Bắc Kạn. Năm 2022, tỉnh Bắc Kạn có hơn 200 ha diện tích trồng bí xanh thơm, chủ yếu tại huyện Ba Bể, thời gian thu hoạch vào tháng 6/2022 (thời gian từ lúc trồng tới lúc thu hoạch khoảng 5 tháng). Sản phẩm đạt vệ sinh an toàn thực phẩm, chuỗi sản phẩm sạch, một phần đã được cấp chứng nhận VietGAP, chứng nhận hữu cơ PGS, chứng nhận OCOP 3 sao; sản lượng ước đạt gần 8.000 tấn, với giá trị sản xuất đạt trên 250 triệu/ha, so với cây lúa và các cây trồng ngắn ngày khác, cây bí xanh thơm đem lại hiệu quả kinh tế cao gấp nhiều lần.

Các địa phương thực hiện chuyển đổi cơ cấu cây trồng mạnh mẽ như Chợ Mới, Bạch Thông, Na Rì, Ba Bể, Chợ Đồn. Đơn cử như huyện Chợ Mới, cơ cấu cây trồng được chuyển đổi mang lại thu nhập cao khá phong phú với cây bí xanh, dưa chuột, ớt, mía, ngô, khoai tây, đậu đỗ các loại.

Ngoài ra, mỗi năm, hàng trăm ha cây thuốc lá được trồng ở các xã Bình Văn, Yên Hân cho thu nhập cao và ổn định. Hầu hết các loại cây trồng đều được bà con sản xuất liên kết với diện tích lớn, có đầu mối tiêu thụ ổn định.

Ông Hà Sỹ Huân, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bắc Kạn nhấn mạnh sự cần thiết liên kết trong phát triển sản xuất nông nghiệp để thực hiện có hiệu quả chuyển đổi cơ cấu cây trồng. Đồng thời đề nghị các địa phương chỉ đạo phát triển sản xuất trên cơ sở tiềm năng, thế mạnh, thực hiện hiệu quả Đề án cơ cầu lại ngành Nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững giai đoạn 2020 - 2025, tầm nhìn 2035. Các đơn vị địa phương nâng cao trách nhiệm trong triển khai các dự án, đề án phát triển sản xuất nông nghiệp. Tuyên truyền, vận động người dân thực hiện chuyển đổi cơ cấu cây trồng, thay đổi phương thức sản xuất từ quy mô sang quy mô tổ hợp tác, hợp tác xã. liên kết sản xuất…

Thực tế cho thấy, hầu hết các địa phương đều chú trọng chuyển đổi cơ cấu cây trồng theo hướng sản xuất hàng hóa, tạo ra sản phẩm cạnh tranh trên thị trường. Việc chuyển đổi từ cây lúa sang cây trồng khác theo chủ trương của Chính phủ là phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng ở từng địa phương trong tỉnh, không những cho thu nhập vượt trội mà còn giải quyết được vấn đề bỏ đất hoang, áp lực tưới tiêu, phòng tránh sâu bệnh hại. Đồng thời còn có tác dụng cải tạo đất, khiến cho đất tơi xốp, nâng cao sản lượng vụ lúa tiếp theo, góp phần phát triển kinh tế nông nghiệp theo hướng hàng hóa một cách ổn định, bền vững.